Program | Uprava | O nama | Reagovanja, pisma... |  Prezimena u CG l Plemena u CG




MANJE POZNATA CRNA GORA: PRVI, JEDINI I - NAJ...

BOJANA TEČE I UZVODNO

Crna Gora je u svojoj desetovjekovnoj istoriji, prvo kao Duklja, a potom kao Zeta, bila poprište burnih događaja, od kojih su mnogi privlačili i pažnju svjetske javnosti. Iznjedrila je brojne ličnosti koje su na razne načine obilježile svoje vrijeme i pročule se daleko van Crne Gore. Neke njene osobenosti i prirodni fenomeni jedinstveni su na zemljinoj kugli. O tome su svjedočanstva ostavljali putopisci, istoričari, naučnici, novinari, slučajni namjernici...Ipak, mnogo toga i danas je nepoznato široj javnosti, čak i velikom dijelu crnogorskih građana.
Preuzimamo iz novogodišenjeg broja Monitora (2003) dio tih atrakcija koje je sakupio novinar Veseljko Koprivica, a koje će se uskoro pojaviti u njegovoj knjizi "Crna Gora: 1300 zanimljivosti"

Petar I Petrović Njegoš- (1747 - 1830), crnogorski vladika, vladar i vojskovođa, jedini je vladalac na svijetu koji je tri puta ranjavan u bitkama za odbranu svoje države. Petar I je prvo ranjen u bici protiv Turaka na Martinićima 1796. godine, potom na Krusima, boreći se takođe protiv Turaka, i treći put, opet u borbi protiv Turaka, na Ljubotinju 1812. godine.
Crna Gora se kao Montenegro prvi put pominje u jednom dokumentu iz 1397. godine, a na crnogorskom jeziku u dokumentu od 26. jula 1458. godine.
Marko Martinović (Perast, 1663 - 1716) otvorio je u Perastu prvu privatnu i priznatu pomorsku školu u svijetu. Godine 1697. i 1698. na brodu Marka Martinovića plovilo je Jadranom 17 ruskih kneževa.
Sikst V Peretije (13.12.1520 - 24.8.1590), jedan od najčuvenijih papa Vatikana, porijeklom je od Svilanovića iz sela Kruševice, u Boki Kotorskoj.
Jovan Raičević, u Italiji poznat kao Đovani Tršćanin, prvi je Crnogorac svjetski šampion. Titulu svjetskog prvaka u rvanju Raičević je osvojio 1909. godine pobjedom nad Francuzom Polom Ponsom, koji je do tada pet puta uzastopno osvajao titulu svjetskog šampiona.
Kleant Teodorides (Jedrene, 1865 - Cetinje, 1895), prvi je seksolog na svijetu. Dr. Teodorides napisao je knjigu "Tajne bračne ljubavi", prvu takve vrste na svijetu. Teodorides je Grk, a u Cetinje je došao kao dijete.
Ivo Vizin (1806 - 1868), pomorski kapetan iz Prčnja, prvi je crnogorski pomorac, a prvi i sa južnoslovenskih prostora, koji je oplovio svijet - između 1852. i 1859. godine.
Huan Vučetić, crnogorski iseljenik, izmislio je daktiloskopiju.. Postao je legenda u Argentini, gdje je živio.
Ante Gvozdenović (Vučji Do, kod Cetinja, 26. januara 1854 - Ćekliđi, 2. septembra 1935), general, jedan od prvih crnogorskih ljekara i predsjednik crnogorske Vlade u emigraciji,, jednom je u Monte Karlu na ruletu dobio ogroman novac, ali je zakasnio na voz za Varšavu, gdje je službovao. Da bi na vrijeme stigao u vojnu jedinicu, naručio je posebnu kompoziciju sa jednim vagonom. "Kartu" je platio novcem dobijenim u kazinu i na vrijeme stigao u Varšavu.
Andrija Maurović (1901 - 1981), rođen u mjestu Muo kod Kotora, jedan je od najvećih svjetskih majtora stripa.
Prvi vodovod u Crnoj Gori izgrađen je na Cetinju 1891. godine.
Najveći hrast u Crnoj Gori nalazi se u naselju Pelev Brijeg, kod Podgorice. Star je oko pet stotina godina.
Orden Svetog Petra je najskuplje crnogorsko odlikovanje, praktično nema cijene.
Prva crnogorska banka osnovana je 1906. godine na Cetinju.
Prvi crnogorski Zakon o igrama na sreću donešen je 29. juna 1909. godine.
Prva električna centrala u Crnoj Gori proradila je na Cetinju 16. avgusta 1910. godine.
Prvi Crnogorci otišli su na školovanje u inostranstvo 1758. godine i to u Rusiju.
Prva seoska knjižnica u Crnoj Gori osnovana je u Bajicama 1893. godine.
"Gorski vijenac" je prvi put igran kao pozorišna predstava 1863. godine. Tada je Marin Stijepić, glumac i reditelj iz Kotora, izveo djelove "Gorskog vijenca".
Prvi crnogorski igrani film zvao se "Lažni car". Snimljen je 1955. godine u proizvodnji "Lovćen filma". To je istovremeno bio i prvi istorijski film snimljen u bivšoj Jugoslaviji.
Krsto Ivanović (Budva, 1628 - Venecija, 1685), doktor građanskog i crkvenog prava u Padovi, jedini je stranac sahranjen u crkvi Sv. Mojsija u Veneciji.
Prvi Kinez rođen je u Crnoj Gori početkom juna 2001. godine, u Baru.
Najljepša i najstarija sačuvana staklena čaša sa područja Evrope - diatret - iz IV vijeka prije nove ere, pronađena je kod Pljevalja. Visoka je 14.2 cm, a široka 12.9 cm.
Crna Gora je prva na Balkanu sklopila Konkordat sa Vatikanom. Knjaz Nikola Petrović potpisao je sa papom Lavom XIII Konkordat 7. oktobra 1896. godine. Od tada su katolici u Crnoj Gori mogli da služe službu Božiju na njima razumljivom staroslovenskom jeziku.
Katedrala Svetog Tripuna u Kotoru jedna je od najstarijih crkava u Evropi. Podignuta je 1166. godine. Od čuvene pariske crkve Notr Dam starija je 69 godina, a od Bazilike Sv. Petra u Rimu 460 godina.
Minaret Džamije Husein-paše Boljanića u Pljevljima dostiže visinu od 42 metra i najviši je na Balkanu. U njoj se čuva jedan od najljepših primjeraka Kurana u svijetu.
Ostroška pećina je jedina pećina na svijetu koja je u istoriji religije  postala sjedište jedne mitropolije. Oko 1665. godine u Ostroškoj pećini je Sveti Vasilije Ostroški primao vjernike dok nije podignut Manastir Ostrog.
Crkva Sv. Ilije na Carinama, ispod Komova, sagrađena je na najvećoj nadmorskoj visini na kojoj je do sada podignut neki hram u Evropi. Crkva se nalazi na 1800 metara nadmorske visine.
Maska Mahmut paše Bušatlije, prva gipsana maska na Balkanu, čuva se u Državnom muzeju na Cetinju.
Prvu prigodnu poštansku marku u Evropi izdala je Crna Gora 24. jula 1893. godine.
Crna Gora je prva evropska zemlja koja je uvela automobilski poštanski saobraćaj. Od 5. jula 1903. godine poštanske pošiljke je umjesto diližanse počeo da prevozi automobil. To je istovremeno bio i prvi automobil u Crnoj Gori.
Limljani, selo u Crmnici, nedaleko od Podgorice, imalo je u vrijeme knjaza Nikole četiri željezničke stanice. Limljani su ušli u Ginisovu knjigu rekorda kao selo sa najviše željezničkih stanica na svijetu.
Najkraća ulica u Crnoj Gori, a vjerovatno i na svijetu, nalazi se u Podgorici i nosi ime nekadašnje najmanje prijestonice u Evropi - Cetinja. Duga je tridesetak metara i u njoj se nalazi samo jedna adresa.
Bojana je jedina rijeka na svijetu koja teče i uzvodno. U kišnim periodima nabujali Drim joj pregradi tok i njena voda se vraća uzvodno i uliva u Skadarsko jezero.
Crna Gora ima vegetacijskih jedinica koliko sav ostali prostor Evrope. Na prostoru Crne Gore žive 2.833 biljne vrste i podvrste. Među njima i 22 biljke kojih nema nigdje na svijetu osim u Crnoj Gori.
Najstarije stablo u Evropi raste pored puta koji vodi od Bara prema Ulcinju - maslina stara preko dvije hiljade godina.
Biogradska gora je, pored Perućice u Bosni, jedina prašuma u Evropi.
Kasoronj (Trupa Longicurpa) je biljka koja jedino na svijetu raste u Skadarskom jezeru.
U Skadarskom jezeru žive ukljeva i krap - dvije vrste ribe kojih nema nigdje drugo na svijetu.
Najbogatija evropska rijeka lipljenom je Ljuća kod Gusinja.
Pećina u Đinovića klisuri kod Bijelog Polja jedna je od najljepših na svijetu. Speleolozi su u njoj do sada otkrili 11.750 metara podzemnih hodnika. Pećina ima nekoliko prostranih dvorana visokih i po 50 metara. Posebna su joj atrakcija 45 jezera.
Jezero na Visitoru, kod Plava, ima najneobičnije ostrvo na svijetu - ploveće ostrvo. Nastalo je od splava na koji su čobani sklanjali stoku. Stoka ga je đubrila, stvarao se humus iz kojeg je izrasla trava i spleli se žile i korijenje, pa se splav pretvorio u malo ostrvo koje plovi na nadmorskoj visini od 1820 metara.
Gurdić, pored Kotora, je jedna od najneobičnijih rijeka na svijetu, jer je rijeka bez - korita. U vrijeme kišnih dana, rijeka, duga osamdesetak metara, proključa iz pećinskog grotla i morsku vodu, koja tu zalazi kao zaliv, vraća u more. Kad zasuši, Gurdić se gubi u lovćenskim ponorima, a njegovo mjesto ispuni morska voda.
Nikšićko polje ima 300 vrela, 30 tokova i 886 ponora. Takva vrela, zvana potajnice, prava su prirodna rjetkost.
Nevidio, kanjon Komarnice, smatra se najnaprohodnijim kanjonom na svijetu. U kanjon Nevidio prvi put je stupila ljudska noga tek 1965. godine. Tada ga je osvojila grupa planinara iz Nikšića.
Kanjon rijeke Grlje kod Gusinja jedan je od najinteresantnijih kanjona na svijetu. Sa obje strane rijeke uzdižu se glatke litice, visoke dvadesetak metara, a jedna od druge udaljene su - dva koraka.
Crna Gora je imala "kineski zid" koji je bio dug oko 500 kilometara, širok dva i visok preko tri metra. Vodio je od Bijele gore, preko Cuca, Čevskih planina, Ostroga, Bjelopavlićke ravnice i Morače do Kučkog Koma. Niko nije utvrdio kada je podignut i čemu je služio.
Tara je najveći rezervoar pitke vode u Evropi i najduža crnogorska rijeka. Tok joj je dug 150 kilometara.
U blizini pivskog sela Stabno jedini u Evropi, a možda i u svijetu, nalaze se ostaci mljekovoda. Mljekovodi su služili za transport mlijeka koje je, do pojave kreča, korišćeno u građevinarstvu, zajedno sa medom, jajima i kamenim prahom.
Prva kuća od armiranog betona podignuta u Crnoj Gori sagrađena je na Cetinju 1910. godine. Bilo je to jedva sedam godina nakon izgradnje znamenite kuće Ogista Perea u Ulici Franklen u Parizu, čime se označava početak epohalnog rađanja armiranog betona.
Jedina mozaička figura na svijetu posvećena božanstvu sna Hipnosu nalazi se u Risnu.
U cetinjskom muzeju Dvor kralja Nikole nalaze se dvije zastave Džemaludin paše jedinstvene na svijetu - nema ih čak ni u turskim muzejima.
Jedan od svega nekoliko u svijetu sačuvanih primjeraka brodskih ventilatora na ručni pogon nalazi se među eksponatima muzeja u Perastu.
Sveti Stefan, jedinstveni grad-hotel na svijetu, kao svjetska atrakcija našao se i u Riplijevoj knjizi "Vjerovali ili ne". Njujorški "Lajf" ga je 1969. godine uvrstio među deset najboljih svjetskih hotela. Sveti Stefan je jedino ostrvo na svijetu koje je uskom prevlakom povezano sa kopnom.
Žabljak je grad koji se nalazi na najvišoj nadmorskoj visini na Balkanu - na 1485 metara.
Prva iseljavanja Crnogoraca registrovana su 1478. godine, i to u Zadar, Senjsko primorje. Žumberak, Pakrac, Drniš, Benkovac....Od 1614. svake godine po oko dvije hiljade Crnogoraca odlazilo je na rad u tadašnje Mletke.
Prema evidenciji iz pasoških knjiga, u periodu od 1879. do 1905. godine u Evropu, Ameriku i Afriku iselilo se oko 72.000 Crnogoraca i crnogorskih Muslimana.
Međunarodni forumi dali su saglasnost 1817. godine da se iz Crne Gore iseli 20.000 crnogorskih porodica zbog teških ekonomskih neprilika u državi.
Crogorci su se stotinu godina, a najmasovnije početkom XX vijeka, kada je u Crnoj Gori živjelo oko 240.000 stanovnika, raseljavali po cijelom svijetu zbog siromaštva i gladi.
Samo u periodu 1879 - 1892. godine iz Crne Gore u Srbiju odselilo je 3.607 porodica sa 20.051 članom.
"Slobodna misao" iz Nikšića bilježi da je 1907. godine u Americi živjelo oko 17.000 Crnogoraca. Između dva svjetska rata oko 25.000 Crnogoraca zarađivalo je hljeb u Americi.
Oko 100.000 stanovnika iselilo se iz Crne Gore u periodu između 1948. i 1971. godine.
Najveća stopa sklopljenih brakova zabilježena je 1953. godine (9.2 promila), kada su matičari proglasili 3.867 brakova, a najniža 1988 (5.6 promila) kada su sklopljena 4.022 braka.
Stopa rastavljenih brakova bila je najniža 1979. godine (0.3 promila), kada je rastavljeno 205 brakova, a najveća 1997. i 1998. godine - po 0.9 promila. Tada je rastavljeno 289, odnosno 380 brakova. Prošlogodišnja stopa razvoda iznosila je 0.5 promila (2001. godina).
Broj stanovnika u Crnoj Gori povećao se od 1950. do 2000. godine sa 397.001 (189.019 muškaraca i 207.982 žene) na 658.280 (327.427 muškaraca i 330.860 žena) što predstavlja ukupno povećanje stanovništva za 65,81 odsto (73,22 muškaraca i 59,08 žena)
U istom periodu (1950 - 2000) došlo je do značajnog smanjenja živorođene djece - od 11.904 u 1950. godini na 9.188 u 2000, ili po stopi od 30 promila u 1950. na 13.9 promila u 2000. godini.
Prosječna starost umrlih stanovnika je 67,44 (muškaraca 64,43 i žena 70, 74) godine. Najviše ih je umrlo u starosti od 65. do 74. godine, 1.562 (28,96odsto).
Broj umrle odojčadi od 1950. do 2000. godine smanjio se, posmatrano u apsolutnom iznosu, 12-13 puta.

 

 

Odstampaj stranicu

Vrati se na pocetak
www.montenegro.org.au