Program | O nama | MEAA u medijima l Prezimena u CG l  Reagovanja, pisma... |  Traže se l   Kontakt

Badnje veče na Cetinju 1992.
CRNOGORCI ISPRED DVORA, ARKAN KOD AMFILOHIJA U CETINJSKOM MANASTIRU
Piše: Novak ADŽIĆ
 

CETINJE, 6. JANUARA 1992. GODINE.
Na Cetinju toga hladnog januarskog dana, po ledu i snijegu, gorjela su dva badnjaka: crnogorski ispred Dvora kralja Nikole i srpski ispred Cetinjskog manastira. I jedan i drugi nalozeni su u gotovo vanrednim okolnostima, u atmosferi koja je zlokobno slutila na potencijalni konflikt. Srpski badnjak ispred okupiranog Cetinjskog manastira lozen je pod zezlom Amfilohija Radovića i Zeljka Raznatovića Arkana, uz prisustvo predstavnika srpskih partija iz Crne Gore (u prvom redu Narodne stranke i Seseljeve Srpske radikalne stranke), a uz blagoslov rezima, koji je simbolički na tome skupu zastupao, svojim fizičkim prisustvom, tadasnji potpredsjednik Vlade Zoran Zizić. Bio je tada s Amfilohijem i Arkanom i Jovan-Joco Markus, neizostavna mirodjija svake velikosrpske čorbe. Vladajući rezim je favorizovao srpski skup ispred Cetinjskog manastira, a policijskom zabranom pokusao je da spriječi Crnogorski sabor na Badnje veče ispred Dvora. Medjutim, nije vlast uspjela u svom naumu spriječiti Crnogorce i Crnogorke da naloze Badnjak. Crnogorski suverenisti i pristalice obnavljanja autokefalosti Crnogorske pravoslavne crkve nalozili su crnogorski badnjak na trgu ispred Dvora kralja Nikole, kao i godinu dana ranije, uprkos policijskoj zabrani i uzasavajućoj hajci, ucjenama, prijetnjama, progonima, lavini kleveta, medijskoj blokadi i velikosrpskom stampedu koji je nasrnuo na njih, a koji je generiran, usmjeravan i kontrolisan iz centara moći političko-ekonomskog i vojno-policijskog sistema vlasti iz Beograda i njegovih ekspozitura.
Crnogorski badnjak 1992. godine nalozen je u vrijeme kada je već uveliko vodjen rat na prostorima ex Jugoslavije. Bilo je to vrijeme kada su srpska vojska, JNA i paravojne formacije, uz učesće jednog značajnog dijela dobrovoljaca i rezervista iz Crne Gore, vrsile agresiju na Hrvatsku i u divljačkom, osvajačkom pohodu razarale, zarile i palile, naročito na prostoru Konavala i Dubrovnika, kao i u Slavoniji i drugim oblastima na teritoriji Hrvatske. U vrijeme kad je ratni vihor zahvatio već bivsu SFRJ, velikosrpski nacional-sovinisti, pored ostalog, prijetili su progonom i linčom crnogorskim suverenistima, koji su bili protiv besmislenog agresorskog rata, razaranja i zločina. Tada su mete otrovnih medijskih napada najčesće, kao i ranije, bili knjizevnik Jevrem Brković, tada komandant “Lovćenskih straza” (formiranih za odbranu Njegoševog mauzoleja na Lovćenu) i lider liberala Slavko Perović. Tokom 1991. godine Vojislav Seselj i Zeljko Raznatović Arkan sa stranica “Pobjede” prijetili su čak i ubistvom Jevremu Brkoviću i Slavku Peroviću. Brković je već bio otišao u emigraciju u Zagreb. Na udaru, medijskom i svakom drugom, bili su crnogorski suverenisti, indipendisti, istaknuta imena iz javnog zivota i gradjani iz narastajućeg pokreta za slobodnu i nezavisnu Crnu Goru, okupljeni dominantno oko tadasnjih slobodnih i nezavisnih crnogorskih intelektualaca, Udruzenja nezavisnih novinara, Crnogorskog PEN centra, Nezavisnog drustva crnogorskih knjizevnika i slično, a u prvom redu Liberalnog saveza Crne Gore, te Crnogorskog federalističkog pokreta Sretena Zekovića, Borislava Cimeše, Božidara Boba Bogdanovića i drugih partija iz antiratnog bloka, i onih koje će se nesto kasnije ujediniti u Socijal-demokratsku partiju Crne Gore (Partije Socijalista Zarka Rakčevića, Nezavisne organizacije komunista Mića Orlandića, Socijalističke partije Crne Gore Ljubise Stankovića, Jugoslovenske narodne stranke Rada Bojovića i drugih). Bili su tu nezavisni antiratni crnogorski novinari, pisci, intelektualci, predstavnici i članovi crnogorskih kulturnih i literarnih i drugih organizacija. Milorad Popović, Sreten Vujović, Sreten Perović, Mladen Lompar, Milo Pavlović, dr Vojislav P. Nikčević, dr Radoslav Rotković, dr Danilo Radojević, dr Radovan Radonjić, dr Jakov Mrvaljević, dr Vukić Pulević, Miodrag Vukmanović, Sreten Asanović, Rajko Cerović i mnoga imena sa crnogorske kulturne scene koja je slobodarski i crnogorski mislila. Te brojni novinari i saradnici “Monitora” i “Liberala”. I nekoliko bivših istaknutih nosilaca crnogorske vlasti, srušene prevratom 1989. godine. Bila je tu crnogorska odvažna i prkosna omladina, koja je u skladu sa onom Volterovom mišlju “srce je sve” pokazala pravi smisao, volju i hrabrost borbe da se Crna Gora oslobodi okova, a njenu privrženost Crnoj Gori možda ponajbolje ovjekovječuje ona Senekina misao: “Niko ne voli domovinu zato što je velika, već zato što je njegova”. Mnogi su tada, i kasnije, stradali zbog Crne Gore i ljubavi prema njoj. Tadasnja »Pobjeda« je na svojim stranicama konstantno pisala protiv Jevrema Brkovića i Slavka Perovića i Odbora za obnovu autokefalnosti Crnogorske pravoslavne crkve, njenog prvog predsjednika prof. Dr Dušana Gvozdenovića, te predsjednika, nakon Gvozdenovićeve smrti, tog odbora istoričara prof. Dr Dragoja Živkovića i članova Odbora i pristalica njegove borbe sa cijelog područja Crne Gore, koji su odvažno i dostojanstvoveno javno bez straha iskazivali svoja uvjerenja i stavove. U vrijeme zestoke velikosrpske ofanzive u Slavoniji i posebno akciji usmjerenoj na osvajanje i razaranje Vukovara, Zeljko Raznatović Arkan je, u svojstvu komandanta paravojne formacije »Srpske dobrovoljačke garde«, intervjuisan od tadasnjeg »Pobjedinog« i, istovremeno, novinara Radio Bara, Jovana Plamenca, koji je evo već nekoliko godina djakon Amfilohija Radovića. U intervjuu »Pobjedi«, broj 9347 od 9. decembra 1991. godine, pod naslovom »Stasava srpska vojska« Arkan je, pored ostalog, tada izjavio da Dubrovnik mora pasti, a poslije toga on će pomoći Crnogorcima da osvoje i Skadar. Rekao je tada u razgovoru sa Jovanom Plamencom, koji je objavila tadasnja »Pobjeda« da će na ljeto u Dubrovnik doći da slusa gusle, te da će Jevremu Brkoviću i Slavku Peroviću čim raskrsti sa spoljnjim neprijateljima »i oca i majku«. Doslovno Arkan je tada rekao, kako »Pobjeda« prenosi: »Pozdravi mi junačku braću Crnogorce i poruči da Dubrovnik mora biti nas ili boziji. U ljeto dolazim u Dubrovnik da slusam gusle. A posle ćemo sa ovom mojom vojskom da vratimo Skadar. I poruči onim ustasama Jevremu Brkoviću i Slavku Peroviću da ću im, kad zavrsim sa spoljnjim neprijateljem, i oca i majku«. Činjenica je da je Arkan sa svojim »Tigrovima«, odnosno, tjelesnom gardom i paravojnom formacijom »Srpskom dobrovoljačkom gardom« bio na Cetinju 6. januara 1992. godine kao gost srpskog mitropolita Amfilohija Radovića (kad je sa naoruzanim i uniformisanim formacijama zaposjeo i time oskrnavio Cetinjski manastir.
E u takvim i sličnim okolnostima presije, sikane, ucjenjivanja i hajke trebalo je naloziti crnogorski badnjak na Cetinju 6. januara 1992. godine. I nalozen je, uprkos svemu. Uzalud su protiv crnogorskih suverenista i autokefalista bili rezim u Beogradu i Podgorici. Zaludno su protiv njih bili UDBA i KOS, mediji, moć, finansije, vojska, policija i paravojne strukture, velikosrpski klerikalci... Badnjak crnogorski je nalozen, a gradjanski mir u Crnoj Gori je tada sačuvan. Do oruzanog sukoba, najavljivanog i prizeljkivanog od strane srpskih velikodrzavnih sovinista, na Cetinju tada, na sreću, nije doslo. A, početak sukoba, je visio o koncu. Srećom, izbjegnut je. Crnogorci koji su odlučili da odbrane simboliku i smisao badnjačke vatre zapaljenje na trgu kralja Nikole godinu dana ranije, uspjeli su u tome.
Ostaće u istoriji upamćene i zabiljezene, kao simbolika čina zudnje za slobodom i izraz hrabrog prkosa srpskoj okupacionoj vojno-crkvenoj masineriji u tadasnjoj Crnoj Gori, sačuvane ilustracije, objavljene u novinama i na video zapisima, masovnog javnog spaljivanja, vatrom sa svijeća (sterika), sibica, duvanskih upaljača, onog zloglasnog i uvredljivog papira o policijskoj zabrani odrzavanja Svecrnogorskog narodnog zbora i doček Crnogorske badnje večeri, 1992. godine, prilikom Arkanovog pohoda na Cetinje i boravka na Amfilohijevom skupu ispred Cetinjskog manastira, u gradu u kojem je, pod zastitom i favorizacijom tadasnje beogradsko-podgoricke vlasti, već od kraja 1990. godine stolovao Amfilohije (Risto) Radović, kao uzurpator i okupator na tronu Svetog Petra Cetinjskog. Spaljivanje policijskog rjesenja o zabrani odrzavanja Crnogorske badnje večeri 6. januara 1992. godine poprimilo je tada na Cetinju, na asfaltu i pločniku trga Kralja Nikole ispred Dvorca, prekrivenom snijegom i ledom, u studenom januarskom sutonu, masovni buntovnički karakter. Bio je to dostojni nastavak istorijskog čina Crnogorske Badnje večeri ispred Dvora 6. januara 1991. godine. Taj čin su neki mediji propratili objavljivanjem fotosa, koji to najpreciznije prikazuju. I pokojnog Gara Nikčevića sa šerirom u centru tog čina. Poruka i simbolika, i prvog i drugog crnogorskog badnjaka na Cetinju, 1991 i 1992. godine, bila je jasna progonjenima i progoniteljima. Progonjeni su odlučili da upotrijebe naročito oruzje: odbijanje izvrsenja rezimske policijske zabrane odrzavanja Svecrnogorskog narodnog zbora i nalaganja crnogorskog badnjaka na taj način sto će direktno na istome mjestu kao i 1991. godine, pred licem uniformisane vojske progonitelja, javno spaliti odluku o zabrani i uskraćivanju njihovog prava na slobodu javnog zbora, slobodu, savjesti i javnog ispovijedanja vjeroispovijesti. Nekoliko hiljada crnogorskih patriota iz Cetinja, Bara, Podgorice, Niksića, Kotora i drugih gradova i krajeva iz Crne Gore ostalo je čvrsto u odluci da ne dozvoli spječavanje nalaganja crnogorskog badnjaka 6. januara 1992. godine. I nijesu to dopustili! Cetinjani su činili okosnicu tog skupa. Vrlo značajna uloga bila je Barana, Podgoričana, Niksićana, Kotorana i drugih crnogorskih gradjana. Badnjak crnogorski je ispred Dvora nalozen uz crnogorske narodne pjesme »kralj Nikola na umoru blagosilja Crnu Goru«, »Oj svijetla majska zoro, majko nasa Crna Goro«, skandiranje i pokliče »Ovo nije Srbija«, »Crna Gora, Crna Gora«, »Mi smo Crnogorci«, te pjevanje »Risto ovdje nije gazda, Crne Gore biće vazda«, »Crnu Goru ne priznaju, spremaju je za izdaju« itd. Crnogorski barjaci vijorili su se na trgu ispred Dvorca kralja Nikole sve vrijeme dok je trajala procesija nalaganja badnjaka. O tome skupu ispred Dvora i boravku Arkana sa njegovim paravojnim formacijama, pisali su brojni mediji, a tome je posebno svoje stranice posvetio crnogorski nedjeljnik “Monitor”.