Pomeni Stanjevića u defterima iz 1485., 1497. i 1523. g.

Posvećeno pok. Sretenu Lj. Vukčeviću

Pomeni Stanjevića u Dva Deftera

Reference:
1. Sazdanje Cetinja – Radoslav Rotković;
2. Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima I, II – Risto
Kovijanic;
3. http://montenet.org/history/defteri1.htm ;
4. http://montenet.org/2001/defter2.htm ;
5. Acta Albaniae Veneta seculorum XIV et XV - Giuseppe Valentini.

O nastanku Crne Gore i Dva Deftera
Prvi korak u nastanku buduće Crne Gore napravio je vojvoda pa kasnije vladika Mrkša od Dajbaba, Srpska ili Grila. Skupni naziv za to i nekoliko sela današnje Zete je bio Mataguži. Mrkša je jedan od 4 sina Pavla “Orlovica”, Stanjevića, Jovana, potomka Stefana Nemanje rodjenog u Drepi u Prapratni i krštenog u Sv. Srdju na Bojani u crkvi Sv. Srdja i Vakha, a daleki potomak Vukana tj. Licinija imperatora po kome je nazvan
grad Licinium tj. Ulcinj. Mrkshša je kupio od bosanskog kralja Ostoje 1419. g. “monte de Corno”, nazvano po brdu koje danas nosi naziv Krivi Vrh, kasnije nazvani Stanisalići i Kornet. To je potvrdjeno u poznatom ugovoru izmedju despota Djurdja Vukovića i Mletačke Republike u Smederevu 14. avg. 1435. g. ( AAV ). Uz taj posjed 5 sela su ponijela ime “catone Cernagore”. To su Beri, Kruse, Ostrinje ( po Ostrosu, kasnije Desici
), Golemati i Goričani. Mnoge porodice i vlastela tih sela tj. njihovi preci odvajkada su imali stanove na
padinama Lovćena i po Stavoru, u dokumentu iz 1435. g. “montana Cernagore”. Toj grupi sela imenom uskoro će se pridružiti i Komani, njihovi susjedi iz Lješanske Crne Gore, u sada novoj oblasti, Crnoj Gori sa stanovima na Siljavici i dalje. Teritorijalno ta nova Crna Gora je rasjekla staru Lushku Župu na dva dijela, što se iz deftera jasno vidi.
Bez ulaženja u detalje kako je ta oblast sredinom 15. vijeka mijenjala gospodare treba napomenuti da je od 1465. g. pa nadalje u doba Ivana Crnojevića bila pod neposrednom upravom dva kneza tj. kefalije. Donji dio nosiće ime Draževina, a gornji Komani, u sastavu Zete Crnojevića, tada uredjene po ugledu na države Stefana tj. Nemanjića, Dušanov zakonik i Vizantiju.

U 1479. godini sva Zeta je osvojena od strane Otomanske Imperije. Poslije neuspjelog ustanka 1480. g. ( S. C. ) ipak 1482. iz poznatih razloga Ivan Crnojević i Leka Dukadjin su se vratili iz Italije, Ivan iz Jakina tj. Ankone. Nova znatno umanjena Zeta je formirana zapadno, uglavnom, od rijeka Morače i Zete. U formiranju te nove Zete pored Ivana Crnojevića bili su i 3 Stanjevića, stari vojvoda srpskih despota, pravnik ( Judex ) Nikola Arcilupis, Kefalija ( B. V. ), sa sinovima vojvodama Vukom ( Vuksha B.V. ) i Djurdjem ( Kalogeorgije, B. V. ).
Godine 1485. Ivan Crnojević je poslao najmladjeg sina Stanišu sa jednim barjakom vojske i kefalijom Crne Gore Andrijom, Stanjevićem, sultanu Bajazitu. Svi su se poturčili, kako je poznato. Staniša je dobio ime Skender i titulu bega, a Andrija ime Ahmet i titulu basha tj. vojvoda. Ivan Crnojević je postao vazal Otomanske Imperije uz obavezu plaćanja harača od 55 000 akči. To je približno vrijednost jednog velikog stada od 1000 ovaca.
Za kefaliju Crne Gore u Zeti je imenovan Andrijin brat, najmladji sin Kalogeorgija, Djura, Draško, predak lješanskih Vukčevića. Njega će kasnije iza 1492. g. zamjeniti njihov sinovac Radoslav Bogdanov, Bolejin po predanju, iz Lješnjana Stanjevića ( S. C. ).
Poslije smrti Ivana Crnojevića koji je sahranjen u malenoj crkvi Sv. Petra u manastiru na Ćipuru, Djuradj Crnojević je preuzeo obavezu vazalstva i harača, a upravu nad mirnijim, jugoistočnim dijelom Zete u kojoj je spadala i Crna Gora od Djurdja preuzeo je Stefan Crnojević. Negdje krajem 1492. g. ili na početku 1493. g. desili su se, poznati iz tradicionalne istoriografije, zavjera i ubistvo tzv. “Radula Vlaha”. Sva osmorica
učesnika su uzeli azil u novom manastiru na Cetinju u kome su živjeli i Crnojevići, a koji su okrvavili ruke su se zamonašili. Od tih osmorice 4 su Stanjevići :
Draško tj. sveštenik monah Makarije, mladi monah Mardarije ( prvi, Uskoković, B.V. ) i Božidar i Nikola Grk, dva brata, Vukshevi. Poznajući princip štampe od ranije tokom brojnih posjeta, posebno Stanjevića, Veneciji, uzeli su presu za maslinovo ulje, Makarije je napravio uložke tj. kalupe za presu, slova i žigove su od nekog crnog metala izlivali na mjestu koje se kasnije nazvalo Tipoljevar u Grblju, na putu od utvrde Stanjević ka Kotoru, izrezbarili su nekoliko drvenih ploča za žtampu, neke u ili pred utvrdom Stanjević kod Pobora, proces izdavaštva i spravljanja boja im je bio vrlo dobro poznat od ranije, istesali su oko 4000 fino obradjenih drvenih ploča za korice, uštavili oko 2000 koža, pokupovali oko 14 tovara papira svuda po okolnom Mediteranu i štampali oko 2000 knjiga do dec. 1496. g.
Kada je došao očekivani poziv od sultana za sudjenje poslije 4 godine, kako su to Otomani po svojim zakonima i običajima radili, sve je bilo spremno za evakuaciju.

Djuradj Crnojević je sa 100 najboljih konjanika u roku od 3 dana dec. 1496. g. iz Budve isplovio u pravcu Venecije. Konjanici su iz Zadra prebačeni preko u Italiju i postali martolozi, “armatolozo”, a Djuradj sa porodicom i malom pratnjom nastavio za Veneciju. Početkom 1497. g. Otomani su preuzeli i popisali bivšu državu Zetu Crnojevića. Napravili su novu administrativnu jedinicu Otomanske Imperije i nazvali su je liva Karadag po prvoj oblasti, Crnoj Gori, koja ih je srijetala iz Skadra kada se skelom predje Morača kod sela Piranici. Uveli su novu nomenklaturu, nahije, mahale, museleme, hase, ushur harač i ispendze, timare i kadije, spahije isl. To je Branislav Djurdjev sa saradnicima detaljno i dobro opisao, uveli su novo zakonodavstvo koje je bilo daleko mekše, pitomije i blaže nego prethodno vizantijsko ili po zlu poznato
latinsko izvršno zakonodavstvo. Time je Zeta kao država prestala da postoji, nema državno-pravni kontinuitet sa novoosnovanom livom Karadagom tj. vilajetom, zemljom Crnom Gorom.
Po tom defteru iz 1497. g. Skenderbeg Crnojević je sakupio harachč 1520. g. pokušavajuci koliko toliko da zaštiti raju Crne Gore. Dakle, nema ni pomena o njegovoj surovosti, čak što više braća Crnojevići su medjusobno živjeli u bratskoj slozi i ljubavi za razliku od djedova im, dva Stefana. Taj i sledeći defteri live Karadag su od izuzetnog značaja jer omogućavaju da se indentifikuju ne samo Stanjevići nego mnoga, većina bratstava Stare Crne Gore. Dobar primjer su Herakovići, kasnije Petrovići, porijeklom iz Likomila sa juga današnje Albanije prekoputa Krfa. Oni se lako indentifikuju kao potomci Stjepana Herakova, uveden u oba deftera u mahali Licomilici, karije Njeguši, u prvom vrlo mlad, tek iza drugog deftera koju godinu kasnije sinovi mu, Herakovići, će prispjeti za pljačku ( Pomeni. R. Kovijanić ).
Pored jasnih doseljenika iz Lješanske Crne Gore, ponekada nazivane i Sclavonia ( Srbija B. V.), i Skadra, poslije poznatog turskog pogroma 1448. g. iz Skopske Crne Gore doseliće se veliki broj izbjeglica, “poveri” u latinskim dokumentima, naseliti se vecinom u oblasti Reka, kasnije Rijechka nahija i po “montana Cernagore”, kasnije djelimično pogrešno nazvanoj Katrunska nahija. Tako će se ne samo naziv Crna Gora
održati nego i veliki broj donešenih riječi koje je nedavno CANU proučavala kao stočnu leksiku.
Malverzaciju Skenderbega sa haračem je vj. prijavio emin iz Novoga i Otomani su poslali novog defterdara koji je popisao livu Karadag tj. Crnu Goru 1523. g. Ti popisi su toliko precizni da je njihov popis stanovništva prevazidjen tek onim knjaza Nikole Petrovića iz 1879. g., a popis imovine sredinom 20. vijeka uz pomoć avionskih snimaka. Toliko o njihovoj administraciji.
Poslije bijega iz Zete Djuradj Crnojević se razočarao u Veneciju, nije bilo ništa od pokretanja novog krstađkog rata, preko Radoslava Mudreše iz Ljeđnjana Stanjevića pregovarao je sa Ferisbegom u Skadru i sultan ga je poslao na jedan spahiluk u Anadoliju. Crnogorska, a time i srpska, istoriografija nije nađla za shodno da to dalje ispita i gdje mu je grob. Staniša tj. Skenderbeg Crnojević isto kao i Stefan Crnojević koji se zamonašio u Hilandaru početkom 1500. g. kao monah Marko, nijesu ostavili nikakvo potomstvo. Kosti Ivana Crnojevića su Venecijanci sept. 1692. g. izvadili iz groba i odnijeli, grob napunili barutom te je nastala eksplozija po njihovom odlasku. Kosti koje su se čuvale u SDK fioci na Cetinju nijesu Ivanove. Možda su čak i nekog od brojnih Stanjevića.
Kritička istoriografija na osnovu svih danas dostupnih podataka kao i eventualno podataka iz još većinom nedostupne vatikanske arhive jednoga dana će, nadajmo se, moći da kaže istinu o Crnoj Gori. Ovo ovdje je samo jedan skromni doprinos u tu svrhu.

Defter 1521. g., popis iz 1497. g.

Toponimi i imena mogucih Stanjevića:
1. Mahalle-i Skupo ( Iskupo )
2. Mezra'a-i Narat tabi'-i Grbavci
Bastine-i Milos der [yed-i]cema'at-i ... ( ... Senic?) , Bastine-i Dukac ( Vukac, B. V. ) der
[yed-i]cema'at-i ... ( ...Senic?) , Bastine-i Nikola der yed-i Ivkac , Bastine-i Nikola der
[yed-i] cema'at-i ... ( ... Senic?) , Bastine-i Nikola der [yed-i] cema'at-i Vucic , Bastine-i
Nikola der [yed-i] cema'at-i Vucic , Bastine-i ... ( Ahmed?) der yed-i Pavlo , Bastine-i ...
(Ahmed?) der yed-i Pavlo , Bastine-i Nikolas der [yed-i] mezkur.
3. Karye-i Goricani Vojko ( Vitko?) Drasko , Djurica Andrija , Nikola Andrija . ( Uche shkolu, bogosloviju,
B.V. )
4. Karye-i Stanjevici Radosav Bogdan musellem, Djuro Bogdan musellem, Vlatko ( Vladko) Bogdan
musellem , Vojko ( Vitko?) Milic , Bastine-i Nikola der yed-i ...( ... Ahmed?).
5. Karye-i Kornet ( ....) Vukas Niksa , Djuro Kaludjer . Mahalle-i Radosalici

Vukas Novak ( Jovak?), Vuksan Novak ( Jovak?).
6. Karye-i Stanisalici ( Istanisalik)
Duro Kaludjer .
7. NAHIJA ZUPA
Karye-i Momisici Ahmed (?) Niksa , Bozidar Dub (?) ( Vuk, Vukovic, Podgorichanin, B. V. ) , Bastine-i
Sredoje ( Isredoye) der [yed-i] Ahmed.
8. Karye-i Steke ( Isteke)
9. Radicko Marko ( kadija, B. V. ), Cizye: 742. ( u rukopisu je pogresno uvedeno 442)
10. NAHIYE-i PLJESIVCI
Karye-i Pobore, Mahalle-i Stanjevici, tabi'-i o
Dancul Andrija ( ?, B. V. ), Djuro Andrija ( ?, B. V. ).
11. Karye-i Cetinje
Mahalle-i Ivanevici, tabi'-i o
Latko Milic , Vulica Milic , Rasko ( Rasko?) Milic , Vladko ( Vladko) Stjepan ( Istepan)
musellem, Latko Stjepan ( Istepan) ( ?, B. V. ) .
[ Ratko ( Radko) Todor , Radic Todor , ?, B. V. ].
12. Na kraju deftera : Iskander bin Abdulah ( Andijin, Ahmetov sin, poturcheni Lekach Stanjevic "do" Krusa, S. C.; ponio novac od haracha u Istambul, B. V. ).

Defter iz 1523. g.

LIVA-i KARA DAG
1. Mahalle-i Skupo (Iskupo) ( ?, B. V. )
2. Karye-i Goricani
Djurac Andrija, Nikola Andrija, Bastine-i Vlajin der yed-i Djuric ve Nikola veledan-i (dva sina) Andrija, Nisf-i bastine-i ( polubastina) Milic Niksic der yed-i Nikola Djuric, Nisf-i bastine-i Milic Niksic der yed-i Djuric Andrija. ( Za sve ove ?, Vlajin bi bio Drashko, sveshtenik mnih Makarije, proveo dosta vremena u Vlashkoj, sinovci mu drzhe imanje jer je isuvishe blizu Zhabljaka , B. V. )
3. Karye-i Lesnji Desici
Letnja pasa Koska ( Koska?) u posedu stanovnika sela Stanjevica, Desica i Korneta.
Izvan deftera.
4. Karye-i Lesnjani Stanjevici
Radislav Bogdan musellem, Djuro Bogdan, musellem, Vlatko ( Ivladko) Bogdan musellem, Radelja Bogdan musellem, Marko Marko ( ?, B. V. ), Veljko Milic, Bastine-i Nikola der [yed-i] Ahmed, veledes.
Mezra'a-i ... ( Subila?) Gornja. ( Ublovi Radovica i BoleRada danas, B. V. ). Bastine-i Djuric veled-i Nikola der yed-i Radislav ve Djuro veledani Bogdan ; Bastine-i Andrija veled-i Nikola der yed-i Radislav ve Djura veledani Bogdan.
5. Karye-i Lesnjani Stanisalici
6. Sinjac
Hassa delyan-i veled-i Cirne der Skup ( Iskupo)
7. Karye-i Kornet Djuric Kaludjer.
8. Mahalle-i Radosalici
Vukasin Novak ( Jovak?), Vuksan Novak ( Jovak?). ( Uskokovici, B. V. ).
9. NAHIYE-i ZUPA
Karye-i Steke Kao da pise .... Lesnic
10. Karye-i Momisici
Bastine-i Niksa der [yed-i] Ahmed veledes; Vukasin veled-i Djuro ve Djuro veled-i Bozidar ( sin i unuk Podgorichanina, preci spahije Dimitrija !?, B.V. ).
11. Tolosi Livada Gornja poljana, Izvan deftera. U uzivanju Pir Alije, coveka iz tvrdjave Podgorice, i u posedu dervisa Velije, sejha tekije Causa Skendera u Podgorici.
12. NAHIJE-i CETINJE
Karye-i Pobore, Mahalle-i Stanjevici Bastine-i Dancul ve Visesava der yed-i Djuro Kaludjer .
13. Karye-i Cetinje
Mahalle-i Ivanevici Latko Stjepan ( Istepan), Vlatko ( Ivladko) Stjepan ( Istepan), musellem, Gvozden
Stjepan ( Istepan); Bastine-i Latko ve Vulica ve Rasko ( Rasko?) veledani Milic der yed-i Radic Tinivoj; Hali bastine-i Vucin Milija ( Mileta?) ( ?,B. V. ) [ Bratic Tinivoj, Stjepan (Istepan) Tinovoj, Radic Todor, ?, B.V.].

Pomeni Stanjevica u defteru za Skadarski sandzak iz 1485. i 1497. g.
Referenca: http://www.montenet.org/2001/defteri.html
DEFTER I REGISTAR ZA SANDZAK SKADRA I OKOLINE 1485. GODINE NAHIJA PODGORICA Selo Grila, pripada Zabljaku
1. Kalodjordjije, sin Nikse. Selo Grila, isto se zvala Sirpska, pripada Podgorici.
2. Lazar Novakov ( ?, B.V ) ; Branko Burilo ( Borilo, preci Uskokovica ?, B. V. ).

ZAJEDNICKI REGISTAR NAHIJA PIPERA I KLIMENATA I OKOLINE 1497. GODINE
NAHIJA PIPERI
1. TIMAR BOZIDARA, SINA VUKOTE
Selo Luskozupa, stariji stanovnici su selo zvali Stana. Bozidar, sin Vukote spahija; ( Bogoja, njegov sin, ?, B. V. ) ; Nikola, sin Vukote.

Slovo o autoru

Bozidar Alekse Vukcevic, u gornjem tekstu B. V., rodjen je 1948. g. u selu Lijeshnju, u poznom srednjem vijeku to je bilo na tromedji Ljeshnjana Stanjevica, posjeda “S Ubla Gornja”u defteru, danas Podstrana, i Korneta. Osnovnu i osmogodishnju shkolu zavrshio je na Barutani i “Padojica Perovic” u Titogradu, gimnaziju “S. Shkerovic” u Titogradu i ETF Univerziteta u Beogradu 1973. g. na odsijeku za Elektroniku, smjer Telekomunikacije. U JNA bio je pushkomitraljezac u Pljevljima.
Radio je u Shvajcarskoj i Engleskoj, zatim nakratko u shkoli “N. Tesla “ u Beogradu, Jugolaboratoriji, Jugoelektru zastupstvo Philips-a S&I department, zatim od 1979. g. u firmama Philips Canada Inc., Dicomed Canada Inc., Crosfield Canada Inc., Fuji Graphics
Systems Canada Inc. kao Service Engineer i Senior Service Engineer. Self employed od 2006. g., BAV Teck Support Inc. do penzije. Ima RCMP security clearance, nije bio chlan ni jedne patrije, bio je chlan uprave 5 godina u SNA-SHA. Zhivi u Kanadi, a FBI ima komentar: voli da boravi na Floridi. Samostalni istrazhivach nekih tamnih strana srpske istoriografije od sopstvenog interesa i namjene.

Resume
Stanjevici in defeters of the years 1485., 1497. and 1523.
Stanjevici stem from Emperor Licinius of Dardania, in slavic Vukan, and on the female side from Constantius Chlorus and Helen of the Cross possibly a Druid princess. Approx. 40 generations later, Stefan Nemanja was born in Drepa in Prapratna and baptized in Ribnica, in a cathedral in St. Serge on Bojana river, Mediterranean port with customs, fish, salt, wood, markets, etc. His grandson, king Radoslav, later on deposed, monk, monah Jovan had a son Dragoslav, grand kaznac. Dragoslav's son Stan also known
as Stanislav Nemanjic, was the Minister of Finance, protovestar, to the Serb king Stefan Milutin. Stanislav had 2 sons, Grand Duke Nikola Stanjevic and nobleman Georgije, and possibly 3 more, Vuk or Vuksha, Dragoslav and Bogdan, and 4 daughters. Nikola Stanjevic had a nobleman son, Vlastelicic Vuksha, custodian of the customs, port and markets in St. Serge. He had 3 sons, Pavle, whose descendants and toponyms named after them are noted here, a nobleman priest Dimitrije with 4 sons and Dmitrovici Zanovici descendants, and Kosta with 2 sons, Ivan or John and Nikola of unknown descendants. Duke Pavle, known also as "Orlovic", had 4 sons, all dukes: 1. Tudor had 2 sons, Georgije and Stefan, their descendants are in Ivanevici in defters, later Cetinje and Bajice; 2. Radoslav with 2 sons, Borilo and Novak and Uskokovici as descendants; 3. Duke and later bishop Mrksha, founder of the first Crna Gora, "monte de Corno", with 2 or 3 sons and unconfirmed single surname as descendants; 4. Nikola, known also as Nicolaus de Arcilupis, de Cattaro, de Antivari, Gerkic, Lijeshinic, kefalija, Judex of the 2 Serb despots, Lazarevic and Vukovic, a diplomat, ambassador, secret agent etc. Nicolaus had 3 sons: 1. Vuksha or Luca with 2 sons, Bozidar and Nikola Grk, Luce , Della Vechia etc.; 2. Gaspar Stanjevic with unknown but very possible descendants, the same as Della Vechia; 3. Kalogeorgije or Djuro with 4 sons: knez, kefalija, duke Andrija later basha Ahmet; Milija also duke; Bogdan and a fourth son knez, kefalija, a nobleman of Ivan Crnojevic's court, advocate Dragash or Drashko, later on svestenik mnih, printer Makarije, hegumenos of monastery Chilandar on the Mount Athos.
Medival Zenta or Zeta seized to exist in 1497, when the Ottomans took over Zeta from departed to Venice Djuradj Crnojevic and formed liva Karadag, named Crna Gora, after the first dukedom seeing from Skadar after transiting Moracha river in the village Piranici. They organized it as per Ottoman laws and nomenclature. The upper information is compiled thanks to the Robarts Library and its ILL, on the bases of cross-referencing more than 750 books and periodicals, many of them, say about 250, were never publicly available in former Yugoslavia, either by chance or by intention, intellectual ignorance or censorship, or libraries and archives being burned down. Some examples are either by WWII Nacis, or Kolashin Communists i.s., or even Serb nationalists from Pale in Bosnia.
In hoping that the truth will prevail, the upper defters are a fine example of a rich data base not only for whom Stanjevici were, the origin of almost all of the surnames of the old Montenegro can be traced in these defters; a fine example is who are Herakovici, later Petrovic dynasty.

The author Bozidar A. Vukcevic from Lijeshnje, educated in Crna Gora and Belgrade, is a retired electronics engineer who worked mostly for multinational companies like Philips, Crosfield, Fujifilm etc. in the scientific or graphic arts industry, and now living in Canada.