Program | O nama | MEAA u medijima l Prezimena u CG l  Reagovanja, pisma... |  Traže se l   Kontakt

13. jun 2012.

Istraživački rad međunarodne grupe naučnika objavljen u renomiranom časopisu American Journal of Phisical Antropology, urađen je na osnovu reprezentativnog uzorka krvi 404 muškarca iz Kliničkog centra u Podgorici i potpuno razbija ovdašnje stereotipe i predrasude o čistom slovenstvu današnjih Crnogoraca i ukazuje da je Balkan mješavina raznih uticaja te da današnji Crnogorci vode praporijeklo od Vlaha-Morlaka, Ilira-Arbanasa, Slovena ali i – keltske grupe naroda!

Možda će za neke biti šok, ali ovako stoje stvari: današnji Crnogorci su genetska mješavina Ilira, odnosno Vlaha i Arbanasa, koji čine više od 50 odsto genetskog koda savremenih stanovnika Crne Gore, dok je uticaj praslovenskih korijena znatno manji, ne prelazi 10 odsto i čak je niži od uticaja grupe naroda keltskog porijekla ili miješanja sa genetskim kodom naroda iz Male Azije ili Levanta!

Ovi rezultati su izvod, djelić, naučnog istraživanja međunarodnog tima eksperata objavljenog još juna 2010. godine u renomiranom naučnom časopisu  American Journal of Physical Anthropology.

Iako su rezultati publikovani prije dvije godine, zanimljivo je da je domaća javnost ostala uskraćena za informacije koje lome i potiru decenijama građene stereotipe o „unikatnoj“, predominantnoj slovenskoj matrici naroda ovih krajeva.

Istraživanja o haplotipovima Balkana: Inače, u posljednje vrijeme dosta se priča o genetskim markerima kod Crnogoraca i ostalih stanovnika Balkana. Pominju se rezultati istraživanja nauke koja se zove populaciona genetika. Genetičari su, dakle, utvrdili da kod Y hromozoma (kojeg imaju samo muškarci) postoji nasljedna informacija koja se prenosi s generacije na generaciju. Hromozom Y se rijetko mijenja i na njemu ostaju mutacije koje se dešavaju jednom u nekoliko hiljada godina. Zabilježene mutacije genetičari klasifikuju u haplogrupe i haplotipove.

Dakako, haplogrupe i haplotipovi nemaju puno veze sa savremenim nacijama, ne postoji crnogorska, srpska, bosanska, hrvatska, ruska, poljska, njemačka, francuska, engleska... haplogrupa. Preko haplogrupa i haplotipova može se odrediti praporijeklo, neki daleki u genima zapisani kod koji govori o raznim uticajima i posljedicama velikih migracija.   

Brojna ispitivanja su, ipak, donijela značajne novine i bila su blagotvorna za – razbijanje predrasuda i stereotipa o ekskluzivnom prijeklu savremenih naroda i nacija. Tako je u Hrvatskoj sa priličnim iznenađenjem dočekana informacija o istraživanju genetske podudarnosti i genetskom porijeklu savremenih Hrvata koje je sproveo Institut FA iz Zagreba po kojem se pokazalo da - iako postoje značajne razlike - ipak postoji i značajna povezanost genetskog porijekla Hrvata i Srba. „Haplotip Eu7, odnosno takozvani hrvatski haplotip, moguće je povezati sa haplotipom Eu13, koji je se povezuje sa srpskim korpusom još iz X vijeka“, šokantno su izvijestili neki hrvatski mediji krajem prošle godine.

I u drugoj susjednoj državi – Srbiji – suočavali su se sa neobičnim otkrićima savremene nauke.  „Ako su vam se sa babine slovenske strane sparivali sa nekim od ilirskih starosedelaca, a uz to bili i sa Vikinzima koji su odnekuda banuli u naše krajeve, dok su se dedini germanski preci u dokolici petljali sa Feničankama i keltskim ženama, zadovoljavate najnovije genetičke uslove da se deklarišete kao Srbin!“ – ovim je riječima novinar nedjeljnika Vreme šaljivo komentarisao istraživanje švajcasrkog Instituta „iGenea“ o genetskom porijeklu naroda na Balkanu.

Sporni rezultati instituta „iGenea“: Sredinom 2009. godine kompanija „iGenea“ je uradila genetički rodoslov današnjih naseljenika Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Makedonije, Slovenije, Srbije i Crne Gore i drugih naroda i nacija za koje se - ispostaviće se na osnovu istraživanja – pokazuje da su amalgami, čudne smješe raznih osvajača, starosjedelaca, migracija plemena.

Prema tom istraživanju, zajednički je tretirano stanovništvo na teritoriji Srbije i Crne Gore, iako je Crna Gora bila nezavisna već tri godine. Shodno tim podacima, prosječni srpsko-crnogorski građanin bio je je mješavina 30 odsto slovenskog gena, 21 odsto gena Ilira, 18 odsto tevtonskih gena, 14 odsto zapadnoevropskih (keltskih), 9 odsto gena Feničana, 6 odsto Helena i 2 odsto – Vikinga! Zbog nesrazmjere u populaciji Srbije i Crne Gore teško je izvući iole valjan zaključak iz ove statistike. (na kraju teksta prezentiramo video zapis o rezltatima iGenea instituta o DNA nalazima na Balkanu). 

Osim toga, novinarska istraživanja koja su uslijedila, pokazala su da studija Instituta „iGenea“ nije objavljena niti u jednom uglednom naučnom časopisu a sam uzorak nije bio valjan, bez stratifikacije. Prosto: objavljeni rezultati nastali su tako što su im  pojedinci slali svoje uzorke i tu nema ni govora o onome što anketarske kuće zovu - reprezentativni uzorak.

Nova relevantna istraživanja: Nasuprot tome, istraživanje iz kojeg smo naveli rezultate o porijeklu genetskog koda Crnogoraca - objavljeno u američkom časopisu - ima sve karakteristike nučnog istraživanja.

 Članak koji opisuje rezultate ovog istraživanja objavljen je u jednom od najuglednijih naučnih časopisa za biologiju i medicinu - „American Journal of Physical Anthropology”. Rad je prvi put objavljen na internetu 20. januara 2010. godine (www.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ajpa.21235/suppinfo).  

U podnaslovu je nabrojano ko je sve učestvovao u ovom naučnom istraživanju:  1. Department of Molecular and Human Genetics, College of Medicine, Florida International University, Miami, FL  2. Department of Biological Sciences, Florida International University, Miami, FL  3. Institute of Forensic Medicine, School of Medicine, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 4. Clinical Center of Montenegro, Podgorica, Montenegro 5. Security Information Agency, Belgrade, Serbia.

U istraživanju su učestvovalisljedeći naučnici i istraživači: Sheyla Mirabal, Tatjana Varljen, Tenzin Gayden, Maria Regueiro, Slavica Vujović, Danica Popović, Marija Đurić, Oliver Stojković, Rene J. Herrera.

Zanimljivo je da su mnoge srpske državne institucije - među njima i srpska obavještajna agencija BIA - pomogle i finansirale istraživanje. Da li se, možda, očekivala podudarnost genetskog koda stanovnika Srbije i Crne Gore kao dokaz o jednom narodu, jedne vjere i kulture?

Valjano istraživanje: Što god bila pozadina, važno je istražiti rezultate interesantnog naučnog rada. Mr Slavica Vujović sa Katedre za biohemiju Prirodnomatematičkog fakulteta u Podgorici u razgovoru za Portal Analitika objašnjava da je istraživanje koje je objavljeno u američkom časopisu zasnovano na relevantnom uzorku.

- Istraživanje je bilo obimno, analiza je urađena na uzorku od 404 osobe, metodom slučajnog uzorka osoba različitog prezimena kojima je uzorak uzet na osnovu njihovog pristanka u Kliničkom centru Crne Gore, objašnjava Vujović, koja je bila u timu međunarodnih eksperata.

- Cilj rada nije bio da se pravi neka socio-politička ili istorijska analiza stanovništva na današnjoj teritoriji Crne Gore, već je riječ o ispitivanju akulturacije i migracija kao mehanizmu širenja poljoprivrede na Balkanu, ističe Vujović.

Paralelno sa uzorkom iz Crne Gore napravljeno je i istovjetno istraživanje za 179 osoba iz Srbije. Zajedno sa 404 uzorka iz Podgorice, uzorci od 179 muškaraca iz Srbije su poslati na analizu, kasnije na razradu rezultata na Floridu, u naučne centre.

Ko su današnji Crnogorci: Rezultati istraživanja potrđuju mnoge teze iz ranijih tekstova objavljenih na Portalu Analitika, prevashodnu ključnu tezu: današnji stanovnici Crne Gore većinom su starosjedioci koji su primili slovenski jezik i uticaj, kao što je svojevremeno pisao i akademik CANU Petar Vlahović u njegovom članku o fizičkoj antropologiji Crnogoraca.

Dakle, dva dominantna markera u uzorcima iz Crne Gore su I2a (P37.2) sa 29.2 odsto i E1b1b – M215 sa 27 odsto. Ova dva markera nose ljudi koji su u antičkim vremenima znani kao Iliri a od srednjeg vijeka kao Vlasi i Arbanasi. Haplogrupu I2a nose ljudi iz onih krajeva u kojima istorijski izvori dominantno prepoznaju Vlahe. Dakle, ovu haplogrupu nose Vlasi - Morlaci sa područja Dalmacije, dinarskog masiva, Boke, Hercegovine, Bosne, zapadne Crne Gore;  u istorijskim izvorima prije devetnaestog vijeka  postoji hiljade pomena Vlaha/Morlaka.

Nakon devetnaestog vijeka sazrijevaju, prave se savremene nacije Srbi i Hrvati (koje nemaju veze sa narodnošću) i Morlaci nestaju iz istorijskih izvora. Zanimljivo je, takođe, da je I2a haplogrupa jako prisutna kod Cincara (Kucovlaha), kod Moldavaca, dakle opet kod ljudi koji su kroz istoriju znani kao Vlasi. Genetska istraživanja su dokazala upravo ono što i akademik Petar Vlahović iz ugla biofizičke antropologije tvrdi za "Dinarce":  da su na ovom prostoru najmanje 10.000 godina. Tokom hiljada godina raširili su se po cijelom Balkanu i šire, tako da danas postoje značajne razlike između ljudi kao što su, recimo,  Hercegovci i Moldavci, iako su im prapreci, od prije nekoliko hiljada godina - isti.

Iznenađujući upliv Kelta i mali procenat gena Slovena: Haplogrupa koja je na trećem mjestu po zastupljenosti u Crnoj Gori je R1b – u uzorku od 404 osobe iz KC Podgorica čak 9.4 odsto. Za mnoge će ovaj podatak biti prilično iznenađenje: R1b predominantno nose Baski, Škoti, Irci... oni ljudi koji su kroz istoriju nazivani Keltima, tako da se ovih 9.4 može tumačiti kao haplogrupa keltskog porijekla.

Kod crnogorskih muškaraca vrlo su prisutne i dvije slične haplogrupe J2a i J2b sa ukupno 9.2 odsto. Dakako, to je rezultat uticaja – Osmanskog carstva. To konstatuju u sami istraživači. „Frekvencija djelova haplogrupe J sugeriše da je region Balkana poslužio kao migracioni most između Levanta, Male Azije i Evrope“, ističe se u tekstu objavljenom u američkom časopisu.

Što se tiče prisutnosti haplogrupe koju bi mogli vezati za Slovene, nalazimo haplogrupu R1a. Ova haplogrupa je prisutna kod Poljaka, Lužičkih Srba, Ukrajinaca, Rusa  u procentu koji varira od 50 do čak 65 odsto. Prema ovom istraživanju, ova slovenska haplogrupa R1a je prisutna kod crnogorskih muškaraca u procentu od tek – 7,4 odsto.

Pretpostavimo, na osnovu podataka o migracijama, da se dio stanovništva svojevremeno, u srednjem vijeku, naselio iz države Nemanjića u Zetu. E, to su posljedice migracije onih Srbalja koji se pominju u poveljama Jelene Anžujske i kralja Milutina s kraja 13. vijeka, a koji se više nikada ne pominju u bilo kojem ozbiljnom dokumentu prije nego je u 19. vijeku  smišljena politička ideologija zvana – srpstvo. Naravno, jasno je da dio „slovenskog“ genetskog materijala današnjih stanovnika Crne Gore vodi porijeklo i direktno od dukljanskih Slovena.

Brojni genetski uticaji: Istraživačka studija, objavljena u časopisu „American Journal of Physical Anthropology”. Pokazuje da je Balkan „odigrao ključnu ulogu u repopulaciji Evrope nakon velikog ledenog doba“ te da je iz ovog podneblja bilo puno migracija.

Vratimo se, ipak, objašnjavanju genetskog porijekla, tumačenjima što to u stvari znači. Radi boljeg razumijevanja, valjano je napraviti  poređenje: Baskijci, pola Španaca, pola Portugalaca, Italijana -  nosioci su haplogrupe R1b baš kao i Škoti i Irci koji ovu haplogrupu nose u procentu od više od 70 odsto. Jasno je da R1b haplogrupu u zapadnoj Evropi nose potomci Kelta, ali je takođe vrlo jasno koliko se danas razlikuju savremeni  Škoti i Portugalci, ili Irci i Španci.

Dakle, kao i  u slučaju Kelta tako i u slučaju starosjedilaca Balkana koji nose I2a pojavile su se unutar nekad jedinstvenog etnosa velike razlike nakon proteka vremena, poslije hiljada godina. Pošto su fizička antropologija i genetika utvrdile da su takozvani "Dinarci" (etnički Vlasi/Morlaci) na balkanskom prostoru više od 10.000 godina ne može se ništa drugo zaključiti nego da su Dalmati, Dokleati, Enhelejci, Autarijati, Tribali, Dardanci, Tračani, Dačani... zapravo porijeklom oni koji su u istorijskim dokumentima u srednjem vijeku "izronili" pod imenom Vlasi. Da su Vlasi starosjedioci, to takođe tvrde i istoričari među njima i najveći srpski istoričari kao što su dr Sima Ćirković i dr Radovan  Samardžić. Kad su Rimljani osvojili ove krajeve sve etničke grupe su nazvali zbirnim imenom – Iliri!

Prema istom istraživanju, u Srbiji je i veći postotak vlaške I2a haplogrupe nego u Crnoj Gori (38,5 odsto naspram „crnogorskih“ 29,2), što navodi na zaključak da je teritoriju današnje Srbije naselilo dosta Vlaha iz Hercegovine i Bosne, dosta rumunskih Vlaha, kao i Cincara iz Makedonije. Moguće je da su skoro svi Srbi iz Srbije, koji su nosioci haplogrupe E1b1b – ustvari doseljenici iz Vasojevića, Kuča i drugih krajeva Crne Gore. 

Što se Albanaca tiče, oni dominantno nose haplogrupu E1b1b. Moguće je da su Albanci Protoiliri. Naime, Iliri se kao jedno jedino pleme pominju prvi put u sedmom vijeku prije Hrista, ali valja napomenuti: Iliri iz najstarijih, grčkih, izvora i oni ljudi koje su Rimljani nazivali Ilirima - to su etnički vrlo različite grupe ljudi. Ovo potvrđuju i radovi naučnika kao što su Mate Sujić, Duje Rendić Miočević, Aleksandar Stipčević, a prihvatili su i renomirani istoričari kao što je Bogumil Hrabak. Na osnovu svega, može se zaključiti - kao što je pisao akademik SANU Branislav Đurđev - da su crnogorska plemena nastala iz vlaških i arbanaških katuna. I akademik  Petar Vlahović je zaključio da smo starosjedioci, mješavina starosjedilačkog - morlačkog i arbanaškog porijekla.

 Miroslav ĆOSOVIĆ 

(U izradi teksta je korišćena dokumentacija Portala Analitika uz elektronsku arhivu preuzetu sa Interneta)