Piše: Vladan LALOVIĆ

 

CRNA GORA U SVETOM TROUGLU

 

Jezgro današnje Crne Gore istorijski se formiralo u trouglu njenih svetilišta: Rumiji, Lovćenu i Ostrogu. Oko i unutar tog prostora odvijala se crnogorska istorijska drama.
Istorija mnogih naroda, kao i religija kojima su pripadali i pripadaju, koncentrisana je na čudnovat način oko vrhova svetih planina. Manifestacija svetog simbolički predstavlja mjesto susreta božanske i ljudske prirode. Duhovna interpretacija krajolika svetih mjesta kod raznih kultura ukazuje na različite aspekte. U okviru hrišćanstva tako postoje osobena duhovna središta. Na Istoku Sinaj i Atos, a na sjeveru litice iznad jezera Ladoga, poznati bivak ruskog isposništva - predstavljaju najkarakterističnija mjesta u okviru istočnog hrišćanstva. Sličnu simboliku u istoriji zapadne crkve imaju masivi Monte la Verna, Monte Cassino i posebno Montserat - sveta planina hrišćanskog Zapada što se izdiže nad katalonskom ravnicom, gdje se snažno
ispoljila duhovnost i isprepletala istorija i legenda, koja nema samo lokalni i nacionalni karakter, već se smješta u središte istorije spasenja svijeta.


Jezgro današnje Crne Gore istorijski se formiralo u trouglu njenih svetilišta: Rumiji, Lovćenu i Ostrogu. Oko i unutar tog prostora odvijala se crnogorska istorijska drama. Rumija, planina izrazite ljepote mediteranskog basena, vezuje za sebe sami začetak crnogorske državnosti. Na tom prostoru se davne 1042. godine odigrala presudna bitka, sa tada moćnom vizantijskom vojskom, u kojoj je dukljanski knez Vojislav sa svojim trupama izvojevao briljantnu pobjedu i tako udario temelj crnogorske hiljadugodišnje državnosti. Rumija je mjesto najstarijeg crnogorskog kulta sv. Vladimira, koji se njeguje i upražnjava kroz ritual iznošenja njegovog krsta svake godine na dan Svete Trojice. Ovaj kult okuplja pripadnike sve tri konfesije podrumijskog kraja, a raširen je u susjednoj Albaniji i Makedoniji. Lovćen, istočnik crnogorske slobode i narodnog otpora svakoj vrsti ugnjetavanja kroz vjekove. Simbol istorijskog trajanja, koji predstavlja vertikalu crnogorskog bića i uporišnu tačku duhovnog, kulturnog i državnog identiteta crnogorskog naroda. Ova sveta crnogorska planina, na svojevrstan način u svijesti naroda, briše granicu izmedju trajnog i prolaznog, čiji vrh na kojem je Njegoš 1845. godine posvetio kapelu svome stricu sv. Petru Cetinjskom, u simboličnom smislu predstavlja „vrata nebeska“ koja povezuju nebo i zemlju. Oko ovog simbola se zgušnjava sveukupna nacionalna energija; kroz njega se prepliće mitsko i stvarno, gdje se uslovljenost rasplinjava u savršenoj slobodi kao najvišoj realnosti.


Uklesan u sivoj litici istoimene planine Ostroški manastir se pogledom upija kao nestvarno zdanje koje nije sagradila ljudska ruka. Put ka ovom svetilištu obično vodi sa zapadne strane, tako da Ostrog izgleda kao mjesto izlazećeg sunca. Treperava igra svjetlosti u eteričnom odsjaju surovog stijenja, na poseban način, pojačava mistiku ovog svetog mjesta. Ćivotu sv. Vasilija Ostroškog pristupaju pripadnici različitih konfesija,
tako da ova pravoslavna svetinja istovremeno ima univerzalni karakter mjesta čiste duhovnosti. Crnogorci, ali i ostali iz okruženja, ga slave i časte na poseban način, kao svog uzvišenog molitvenika i nebeskog predstavnika. Ovo mjesto tihe kontemplacije, gdje se misao utapa u blaženstvo mira nepomućenog neba, svjedok je burne crnogorske prošlosti. Januara 1853. godine, u vrijeme prve Omer-pašine vojne, pod desetodnevnom osmanskom opsadom vojvoda Mirko Petrović sa još 50 boraca organizovao je odbranu u
Gornjem ostroškom manastiru. Nakon „devet krvavih dana“ knjaz Danilo je poslao odred od 300 vojnika koji su deblokirali manastir i zajedno sa moštima sv. Vasilija izbavio zatočene Crnogorce.


Duhovnost jednog naroda otkriva se u iskustvu, a njegov hod i trajanje pratimo kroz istoriju. Izrazi narodnog života uslovljeni su nizom najrazličitijih istorijskih trenutaka i kulturnih uticaja. Sakralna bezistoričnost je stalno i iznova prožimala dramatiku crnogorske istorije. Vjekovima je sveti trougao triju planina nadahnjivao viteški duh bivajući utočište onih koji su morali prevazići sebe i prostu činjenicu prostora i vremena, koja zaklanja majestas trascendentnog.

 

 

(prilog je objavljen prvi put u Pobjedi, 8. februara 2012. godine)