Program | Uprava | O nama | Reagovanja, pisma... |  Prezimena u CG l Plemena u CG

ili Kako je rušena  Jugoslavija iz Australije   

B. Početak devedesetih godina

3. Posjeta A. Prlje NSW 16 – 18/ 9/1990

Tek što je GK u Sydney ponovo otvoren, najavljena je posjeta ministra inostranih poslova Srbije Aleksandra Prlje i direktora Zavoda za medjunarodnu kulturno prosvjetnu saradnju Djoka Stojičića. Dobili smo instrukciju da delegaciji osiguramo kontakte na što je moguće višem nivou.
Cilj posjete bio je da se razmotre mogućnosti unapredjenja saradnje Srbije i NSW u “okviru Jugoslavije” . Stvaran je utsak da se opstanak Jugoslavije ne dovodi u pitanje - pitanje je samo njenog preuredjenja na novim osnovama. Sve je u stvari tako i izgledalo.

Sloveniji i ostalim republikama Evropa je jasno stavljala do znanja da joj je veoma stalo do cjelovitosti i cjelokupnosti Jugoslavije. Slovenija je već imala prilike da se uvjeri kolika je njena privredna (ne)sposobnost da se nosi teretom jedne eventualno samostalne evropske zemlje. Srbima je bilo i jasno da neka samostalna srbska država u granicama Republike Srbije nije ono pravo - skoro polovina srpskog naroda ostala bi van njenih granica. Ukoliko bi, ipak, uspjela milom ili silom da okupi sve Srbe u jednu državu ništa se ne bi riješilo. Imala bi sve Srbe ali i Hrvate, Albance, Muslimane, Madjare i ostale. Dakle, opet jednu malu Jugoslaviju i sve problema koje je preživljavala “velika” Jugoslavija. Hrvati bi bili u sličnoj situaciji, jer bi i njihova samostalna država bila prilično šarena tvorevina. Procjenjivano je da bi ostale federalne jedinice a naročito Crna Gora  teško mogle da opstanu van zajednice.*

               Ustvari kocka je već bila bačena u Beogradu, To je i  posjeta ministra inostranih poslova Srbije jasno pokazala na samom početku. Dolazak Prlje bio je u stvari u funkciji pridobijanja australskih političkih krugova za stavove srbijanskog rukovosdstva o “preuredjenju” Jugoslavije. Trebalo je, takodje, osigurati podršku srpske etničke zajednice.

                Prlja je dolazio u Australiju nakon “uspješne posjete” USA koja je bila na istim linijama. U to vrijeme delegacije republika, a posebno Hrvatske i Srbije, krstarile su svijetom utrkujući se u pridobijanju podrške inostranih političkih faktora i javnosti za svoje stavove. Slovenija je u posjetu Australiji poslala Jozu Pučnika, Makedonija Vasila Turpakovskog dok je iz Crne Gore došao sekretar Matice iseljenika Slobodan Vuković da potpomogne promovisanje srbijanske politike.

                 Zadržaćemo se malo duže na ovim posjetama, jer one daju jasnu sliku ne samo o politici koju vode njihova rukovodstva već i o mentalitetu i profilu emisara te politike. Onako kako je to izgledalo nama u  Australiji – u zemlji situacija je bila sigurno mnogo jasnija.

                                                                 XXX

                    Posjeta je dolazila u najgorem mogućem momentu za nas - nijesmo uspjeli niti čestito provjetriti prostorije u Trewlany Street, a kamoli uspostaviti kontakte sa političkim i ostalim institucijama NSW,  prekinutim naprasnim zatvaranjem konzulata u novebru 1988 godine. Ambasador Cizelj se odmah distancirao od posjete i od njega se nije mogla očekivati nikakva pomoć.

                 Ipak smo uspjeli da sačinimo prilično kompletan program koji je bio čak i iznad nivoa ministra jedne republike. Premijer NSW Nick Greiner nije odgovorio na našu notu, ali smo zato osigurali razgovore sa jednim od ministara u vladi NSW Mr Hannaford, zatim vodjom opozicije Bob Carr i John Newman - MP za Cabramattu, bivšim prvim ministrom G Whitlem kao i predsjednikom komisije za etnička pitanja. Dogovreni su takodje bili susreti sa predsjednikom Australsko Yugoslovenskog poslovnog savjeta, SBS - om, predstavnicima Macquarie Universitet i sa  Koordinacionim odborom jugoslovenskih društava i srpskom zajednicom.

* * takva propaganda  se i danas koristi prema Crnoj Gori. Kada govorimo o Crnoj Gori  professor političke ekonomije i expert UN  Dr Richard Lang tvrdio je svojevremeno da bi od svih republika jedino Crna Gora bila u mogućnosti da vodi aitrahičnu privredu. Busiunessman pokojni Ćano Koprivica izveo je jednostavnu računicu da bi samo futbaler i Crnogorski  patriota Savićević bio u stanju da od svoje gaze “hrani Crnu Goru”. Danas situacija je mnogo drugačija i malo ko govori o ekonomskoj zavisnost. 

                                             Proglas srpske zajednice                 

“ Srbski Rode!

 Ovo je jedinstvena prilika da po prvi put sednemo i da otvoreno srbski razgovaramo  sa jednim ministrom srbske vlade, da svi skupa sagledamo probleme koji muče  narod naš  i Otadzbinu našu dragu! Neka ovaj sastanak bude jedan korak više za jedno bolje srpsko sutra!  Srbija je večna dok su joj njena deca verna!”

               Aleksandar Prlja, inače sa Ljubotnja u Riječkoj Nahiji (dakle Stara Crna Gora), bio je poznat kao novinar. Položaj ministra inostranih poslova Srbije bila je njegova prva značajnija funkcija. Za vrijeme posjete USA  ovako je predstavljen (Prema pisanju NIN-a):

            “Dr Aleksandar Prlja je nastupio vrlo američki i krajnje demokratski. Govoreći više od pola sata  na engleskom bez napisanog govora, on se prvo lično predstavio kao hirurg-specijalista po obrazovanju, spoljnopolitički komentator po opredeljenju i dugogodišnji dopisnik “Politike” iz inostranstva, željom vodećih političara sadašnje Srbije (Miloševića) postao je njen sekretar za odnose sa svetom.”            

              Prlja se tom prilikom  takodje i “politički predstavio”  izjavom da: “I ako su najbrojniji i najmoćniji narod na Balkanu Srba nema toliko da bi mogli da se odreknu i jednog jedinog saplemenika”. I dalje da “svaki ko od američkih Srba to prihvati mora da zna da su dva opšta referenduma u Srbiji unazad godinu dana pokazali da su Slobodan Milošević kao ličnost (izabran za predsednika Predsedništva) i njegova politika (prvo Ustav pa onda višestranački izbori) dobili superiornu većinu glasova. Da je Milošević boljševik kako ga neki predstavljaju ne bi jedino u Srbiji bio zvanično raspušten Savez Komunista. 

                                                                  *              *

               Prvi nastup srbijanskog ministra inostranih poslova bio je upriličen u zgradi generalnog konzulata već prvog dana boravka. Organizovan  je susret sa predstavnicima jugoslovenskih preduzeća, članovima Koordinacionog odbora jugoslovenskih etničkih društava kao i uglednih iseljenika.

              Prlja je prisutine upoznao sa politikom srpskog rukovodstva koja je “tedenciozno negativno predstavljana u ostalim republikama i svijetu“. Zatim je poenta prenijeta na srpsko - hrvatske odnose i “raskrinkavanje” separtističko nacionalističke politike hrvatskog rukovodstva.

              Medju prisutnima u sali je bilo ljudi iz svih etničkih zajednica, ali niko nije reagovao na prilično provaktivne komentare. Medjutim, situacija je eskalirala nakon Prljine tvrdnje da su “Srbi u Hrvatskoj imali
viša prava za vrijeme Austro - Ugarske nego u sadašnjoj Hrvatskoj!”

             -  Ako je to tako znači da ste nas svo ovo vrijeme lagali parolama o ravnopravnosti, bratstvu i jedinstvu .....

             -  Zasto nijeste nešto poduzeli, vi ste “Druže” Prlja komunista i imali ste uticaja.

-   Nijesam ja nikakav komunista …

              -  Kako ste onda mogli biti novinar, director informativnog centra uz to odlikovani najvišim državnim ordenima…...

             - Ustvari ja sam to bio formalno tek tako, kao i mnogi drugi….. … I molim vas nemojte da provocirate. Ja sam ovdje gladan i žedan i umoran a vi hoćete da me linčujete …,

                  Zatim se obratio nama:

                 - Gdje pokupiste sve ove, da li vidiš ko su! Likvidirali bi me. Uostalom kakav je to program delegacije, dnevno toliko susreta, a ja sam došao i da se malo prošetam brodićem po zalivu Sydneya….. .

               Možda je Prlja u Americi nastupio “američki i krajnje demokratski “, ali prvi nastup u Australiji bio je daleko od svake demokratije i tolerantnosti - jednostavno arogantan i nasilnički.

Ako je svrha posjete bila da se Australiji predstavi  “nova demokratska Srbija” i rukovodstvo “izabrano na dva referenduma superiornom većinom” i “istina o Srbiji” onda je već na početku turneje Prlja u tome i uspio!.

                 Ustvari posjeta je bila obična serada. Srpsko rukovodstvo “izabrano superiornom većinom” već tada je bilo otpisalo Jugoslaviju i postavilo sebi za cilj stvaranje Velike Srbije milom ili silom - ma kako se nova tvorevina zvala. To je Prlja otvoreno potvrdio u razgovorima sa australskim zvaničnicima i opširnije elaborirao  u razgovoru sa Mr G.Withlam.

               G. Withlam je bez sumnje jedna od  najuglednijih australskih ličnosti sa svjetskom reputacijom. Ličnost visoke kulture i modernih shvatanja. Zadivljuje njegovo detaljno poznavanje problema o kojima govori. On je bio prvi australski visoki zvaničnik (Prvi Ministar) koji je posjetio Jugoslaviju.    

               Ministar Prlja je opširno iznosio srpske stavove - sve u jednom dahu. Mr Withlam je u jednoj prilici pokušao da postovi neko pitanje, ali ga je Prlja grubo odbio.

               - Molim vas ne prekidatjte me!

                 Još je gore prošao Nikola Glotovac, Withlamov prijatelj koji je inače organizovao susret, kada je pokušao da intervenise.

               Konačno je Mr Withlam uspio doći do riječi.

              - Gospodine Ministre ako se raspadne Jugoslavija kao što govorite, kako zamišljate Srbiju.

              -  Pa mi ćemo prvo povratiti  srpske zemlje duž Jadrana, od Karlobaga pa dalje prema jugu.*

              -  I Dubrovnik ?

    Sve do Kotora je Srbija       

            Mr Withlam me je pogledao i shvatio kakva bi mogla biti moja reakcija.

            -  Vidite Mr Prlja ja sam uvijek mislio da su Hercegnovi i Kotor dio Crne Gore….

            -   Pa to je isto -  to je Srbija..

            -   Ne vjerujem da bi se Mr Ilickovic s'time složio.

Naravno, ali nije bilo mjesto za raspravu. Naša je uloga bila  da organizujemo susrete i pratimo MIP Srbije. Kada je posjeta bila završena i izašli na ulicu bez mnogo obzira, Prlji sam pokazao što mislim o njegovim stavovima i primitivizmu. Odjednom je nestala sva njegova nadmenost, bilo ga je žalosno vidijeti kako stoji na trotoaru pokunjen kao pokisli mačak. Takva je to vrsta ljudi.

*Ovo se dešavalo 1990, a sjećamo se kako je krenuo rat u Hrvatskoj

Sastanak sa novinarima i predstavnicima srpske zajednice u organizaciji SBS radija

          Nakon razgovora sa Withamom po planu je bila konferencija za novinare na SBS radiju gdje su prisustvovali i vidjeniji srpski iseljenici. Nakon skupa srpska zajednica je priredjivala zvaničnu večeru i da se “otvoreno srpski porazgovara” ….

           Prlja je ponovo bio u punoj formi, kao da se ništa toga dana nije desilo. Sa oduševljenjem je govorio o politici Srbije o novom Ustavu uporedjujući ga sa Ustavom Francuske V Republike a Miloševića sa De Golom! Pošto je skup trebao da bude i konferencija za novinare u sali su se sakupili i lokalni novinari prije svega iz SBS-a. Medjutim, Prlja je govorio na srpskom i ubrzo su se razišli. Osim voditeljice hrvatskog programa SBS Vesne Lusić. Ona je imala prilike da se na sebi uvjeri što znači nova srpska demokratija i parlamentarizam.

            Na njena dva pitanja Prlja je odgovorio, ali kada je zamolila za dodatno objašnjenje, odbio je da odgovori i opomenuo Lusić da “ne provocira “ i da više “nema pravo” da postavlja pitanja.

            Sve bi se vjerovatno na tome i završilo da Prlji u pomoć nije priskočila Vesnina koleginica sa SBS radija na srpskom jeziku gospodja Ljiljana Novaković. Već je izgledalo da će medju njima doći do fizičkog obračuna, ali je situaciju smirio Voja Rajić, producent TV SBS-a . Voja je ustao i glasno opomenuo:

-          Srbi kako se to ponašate, kada ćete se naučiti kulturi !? 

             Zatim je sa V. Lusić i još nekoliko prisutnih napustilo salu,  

             Većina prisutnih u sali SBS bili su četnici koje je na skup pozvao Vojkan Gavrilović, ali je bilo i onih drugačijih shvaćanja. Svi su očigledno bili dobro informisani o zbivanjnima u “Otadzbini” i pod njihovim uticajem.

              Prljina frazeologija nije nikoga zadovoljila. Idealiziranje Miloševića nije bilo dobro prihvaćeno. Prlja očigledno nije pretpostavljao da je “vožd” toliko nepopularan medju srpskim iseljenicima – svako je za to imao svoje razloge, četnici zato što je “boljševik” a kod ostalih što se po njihovom shvaćanju ne zalaže dovoljno protiv “ komadanja Srbije “ i konfederalnog srpstva.                                              

                        Incidenat na SBS -  odraz atmosfere u srpskoj zajednici  

               Ko i povremeno prati zbivanja u Srbiji nije mogao biti iznenadjen netolerantnim odnosom prema novinarki hrvatskog programa, jer atmosfera iz “otadžbine” brzo se širila medju iseljenike i radikalizovala ionako već zatrovane medjuetničke odnose. Napad na pripadnike drugih zajednica u Australiji, pa tako i V. Lusić, bili su prenošenje  stanja duha u zemlji. Na takvo stanje u Srbiji, kuda ono vodi, ukazivali su  ugledni beogradski intelektualci i pojedini listovi.  “Borba” je to ovako karakterisala :

             “Ljudi druge nacionalnosti predstavljaju u očima nacionlista - varijantu ne Zulu, ne Tunguz –  već opasnost za primitivistički indentitet koji se brani primitivnim sredstvima. Nepoverenje obično počinje na nivou imena i fizičkog izgleda. Ime afričkog plemena Zulu znači – Čovek. Svi koji nijesu Zulu – nijesu ljudi. I Tunguzi sami sebe zovu ljudi!. Eskimi misle za sebe da su savršeni i vjeruju da su Evropljani došli na Greland da bi od njih naučili kako se živi. Vrhovni komplimenat upućen nekom strancu jeste da je “kao Eskim”.

                              Lista “Z” u “Balkan Expresu”, anti crnogorska euforija

               Naravno, predrasuda prema drugima uvijek je bilo ali na Jugoslovenskim prostorima one su izdignute na nivo politike. "Veliki humanista"  Mihailo Marković izmislio je kovanicu nacionalističkog naboja  “ne Srbin” koja je potom opšte prihvaćena. Kao “ne Srbin”  Dr Ivan Steinberger, Jevrej, bio je posebno na udaru. U razgovoru sa “Borbinim” novinarom kaže: “ Onda je počela prava salva pretnji. Pominje se moja nacionalna boja, jer kao ne Srbin dobiću zasluženu kaznu. A onda su počeli da mi odbrojavaju dane…..Ono što je bilo najpotresnije jeste kada sam se u “Balkan Expresu” našao četvrti na listi koje u “Noći Krvavih noževa” treba zaklati.” Prof Rajko Vračar dobio je pismo sa metkom kalibra 6,35 mm! “Borba” je ukazivala na neofašističku opasnost “…. radikalne struje, neofašistički obojene, stupile su i kod nas na scenu. Toliko su organizovane i u svom sastavu imaju ljude koji ne prezaju ni od čega …..Celo drustvo je toliko prožeto fašizmom i korupcijom, kriminalom……

                Medjutim, najviše ksenofobije pokazano je prema Crnogorcima. Jedan od najcrnjih “programskih”  članaka  napada na Crnogorce koji nije mogao a da ne inspiriše ovdašnje srpske nacionliste, bio je napis u NIN-u pod naslovom “Srbijanski Crnogorci” prof Filozovskog fakulteta u Beogradu Radoša Ljušića! Za pisca Crnogorci koji se ne deklarisu Zulu (tj Srbi) “nijesu ljudi”.… Crnogorci su zaposeli najvažnije položaje u Srbiji. Njihova osionost bila je tolika da svoje sunarodnike na Kosovu nikada nisu zvali Srbima već meštanima. I u Šumadiji i u Vojvodini busali su se u Crnogorstvo. … Drže najodgovornija mesta u Srbiji. To ne bi bilo sporno da je stečeno zaslugama vrednoćom i radom. Ali to njih najmanje krasi … 

Evo i Platforme za Veliku Srbiju :

                 “Nikada Srpstvo nije bilo više raskomadano nego što je danas …Srpski narod je na putu da ima najviše država na svetu. Počnimo redom: Srbsku Makedoniju (Južnu Srbiju, Makedonsku ili Srbskocrnogorsku Srbiju) Crnu Goru (Titogradsku Srbiju, Crnogorsku Srbiju, Srbsku Crnu Goru ili Crnogorsku Crnu Goru) Srbska ili Crnogorska Brda, Srbsku Bosnu, Srbsku Hercegovinu, Mnogo Srbskih Krajina (Kninsku, Banijsku, Ličku, Kordunsku, Zapadno slavonsku, Istočno slavonsku, Baranjsku) Srbsku Vojvodinu, Srbski Kosmet,  Srbsku Rašku, Srbsku Šumadiju…. Ali i to je bolje od Konfederalnog Srbstva …U takvom Konfederalnom Srbstvu pitanje je da li bi Crna Gora ostala jedinstvena …….         

Stanje medju iseljenicima                               

                   Sve je to, tada 1990 godine, dovelo do šire politizacije iseljenika markirajući nacionalne podvojenosti diktirajući aktivnosti pojedinih zajednica u funkciji potreba pojedinih partija u zemlji. Ma koliko se insistiralo na “Jugoslovenka udruženja” iseljeništvo je oduvijek davalo prednost nacionalnom pa je formiranjem političkih partija u zemlji sa nacionalnim (nacionalističkim) programima, otvorilo put za njihovo uvodjenje u politički život u Jugoslaviji. Težište više nije bilo na aktivnostima zadovoljenja potreba zajednice u sredini u kojoj žive već na izvršenju zadataka partijskih centara iz zemlje. Kao posledica jačanja nacionalnih udruženja, uglavnom extremne emigracije i širenjem nacionalizma došlo je do osipanja klubova i udruženja koja su bila zasnovana na osnovama “jugoslovenstva” - često su jugoslovenski klubovi preuzimani i upotrebom sile. Na primjer, četnici su jednostavno okupirali Jugoslovenski klub u Canberri a sličnu sudbinu od Hrvata doživio je klub “Jadran – Hajduk”. 

                   Na drugoj strani, bliskost stavova dominantnih političkih partija u Hrvatskoj, Makedoniji i Sloveniji po pitanjima odnosa prema Jugoslaviji dovelo je do uspostavljanja medjusobne saradnje, što je uticalo da je i medju iseljeničkim zajednicama iz tih republika došlo do dogovaranja i sinhronizacije nastupa prema Australskoj vladi i organizovanja javnih manifestacija.

                   U tim okolnostima srpska zajednica je postajala sve izolovanija okrećući se sama sebi nastojeći da premosti podjele i što je posebno važno, raskol u crkvi. Srbe je naročito “mučila” slika koja je u svijetu stvorena o Srbiji, koju je po svaku cijenu trebalo mijenjati. Došao je bio momenat da se provjere i upotrijebe veze sa australskim političarima i sredstvima informisanja, ali se pokazalo da svih proteklih godina nijesu njegovani “pravi kontakti’. Za stvaranje lobija i pouzdanih veza treba vremena koga više nije bilo. Improvizacije i novi kontakti na federalnom i lokalnom nivou nijesu dale naročite rezultate.  

                   Dešavalo se da isti poslanik govori na skupu srpske zajednice zastupajući njihove stavove da bi se pojavio naredne nedjelje na mitingu kojeg organizuju Hrvati propagirajući hrvatske stavove!. U tome je naročito bio “spretan” jedan od poslanika iz Victorije, Dr Andrew Theophanous, poznat inače po napadima na makedonsku zajednicu. Desilo se da su ga “zavrbovati” Srbi i pošli u posjetu Srbiji. Medjutim, odmah po povratku iz Beograda, otputovao je u Hrvatsku i nakon dolaska podržavao hrvatske stavove! Naravno, putešestvije je Hrvatsku zajednicu skupo koštalo (a vjerovatno i Srbe). Ali,  “koliko para – toliko i muzike”!

                   Srpska zajednica našla se takodje pod udarom extremista iz Hrvatske zajednice pri čemu su australski organi pokazali vidljivu tolerantnost. Počinioci obično nikada nijesu mogli biti pronadjeni! Napadi na srpske crkve bili su sve učestalije.

                   Evo jednog od izvještaja novinara TANJUG-a: Još jedan napad na srpsku crkvu u Australiji. U podmetnutom požaru izgorela su vrata srpske crkve “Sveti Naum Ohridski” u New Castle 160 km severno od Sydneya. To je drugi napad na srpsku imovinu odnosno Srbe u Australiji tokom samo ove nedelje i ukazuje na mogućnost da se oni prošire ukoliko se vlasti ne potrude da nadju počinioce i primerno ih kazne. U čemu inače nisu uspeli kada je izvršen napad na zdanje srpske pravoslavne crkve u Canberri i Melbourne!

                   Prošle nedelje u mestu Bondi Beach,  hrvatski iseljenici su nedoličnim ponašanjem prekinuli  izvodjenje folklornog takmičenja zbog obeležja “belih orlova” na šajkačama dečije folklorne grupe “Srbija” iz Brizbejna.

                   Požar u crkvi u New Castle izbio je 45 minuta poslije pola noći. Snažna explozija probudila je obližnju porodicu Australaca koji su pozvali vatrogasce. Policija je došla poslije vatrogasaca! I prema izjavi predstavnika policije Tony Templin pred crkvom je pronadjena gomilica papira i boca kerzina. Na zidu crkve policija je pronašla plakat antisrpske sadržine koji bi mogao ukazati na izazivače požara. Sekretar crkve Stanimir Andrijanić rekao je da su na plakatu bile ispisane sledeće reci: “Dugo živjela Hrvatska! Do 2000 godine neće biti nikog od vas srpskih ništavila, jer ćemo vas mi sve poubijati. Hajl Njemačka! Oni su naši prijatelji i oni nam pomažu! Izmedju reči Haj Njemačka bio je nacrtan kukasti krst.”  

                        Policija ovom icidentu nije pridala nikakav značaj – kao i u ranijim slučajevima.    
                   

Korumpiranost i dvostruki moral  lokalnih političara

                         Posjeta ministra inostranih poslova bila je za Srbe prilika da se izvrši izvjestan “proboj” kod australskih zvaničnika i prema javnim glasilima. Razgovori sa liderom opozicije Bob Carr i John Newman i uspostavljanje kontakata bili su korisni.

                         Newman je kasnije u privatnom razgovoru čak ponudio svije usluge. Predložio je da mu se  “uputi poziv” da posjeti Srbiju kako bi po povratku mogao da pokrene neke akcije u parlamentu. Prlja je odmah prihvatio i predložio da to bude nakon njegovog povratka u Beograd. Ali Newman je postavio i uslov - da mu srpska vlada to “kompenzira financijski” i takodje plati put i boravak u Hrvatsku i Sloveniju, jer bi želio da i tamo ode! To je zaprepastilo Prlju - a i nas ostale. Po prvi put Prljina arogancija bila je pravilno usmjerena.    

                        - Sto vi gospodine mislite o nama! Da vas Srbija o svom trošku još pošalje u Hrvatsku i Sloveniju i plati dzeparac! Zatim se okrenuo nama -  Gdje ste me doveli kod ovih hohštaplera?             

                       Korumpiranost pojedinih poslanika i lokalnih političara, bliskih pojedinim etničkim zajednicama bila je poznata i one su očigledno to prihvatile kao nužno zlo. Primjer sa poslanikom D.Andrew Theophanous koji je “za platu” zastupao srpske interese par dana, a zatim otišao u Hrvatsku i opet “za platu” zastupao hrvatsku zajednicu – nije bio izuzetak. Novonastale potrebe i ambicije pojedinih jugoslovenskih zajednica bile su prilika ne samo za ličnu političku promociju već i za profit. Uslovom koji je postavio Newman najmanje je bio iznenadjen jedan od iseljenika koji je bio prisutan, pokojni Pavle Špadijer.

                       Pavle je Prlji objasnio da su Newman i “još neki MP” navikli ”na takve usluge.” Kada im zatreba novac neko od društava organizuje prikupljanje priloga, obično kroz večere ili priredbe”. Pavle je bez nadoknade radio nekoliko dana na uredjenju električnih instalacija Newmanove kuće. Za uzvrat Newmen mu je pomogao da dobije “državni stan”. Jednom prilikom Nedo Maruničić se žalio ambasadoru Cizelju da već godinama izdržavaju  MP Tad Grace. Da ironija bude veća T.Grace se u razgovoru sa Cizeljem nije izražavao povoljno o  Hrvatskoj zajednici i zamolio da prenese Srbima da bi rado pomogao njima!

                       Kada već govorimo o moralu političara i diplomata napomenimo  da su oni u privatnim kontaktima sa stranim predstavnicima ponašaju slobodnije, vode neku svoju privatnu politiku i računicu znajući da je diskrecija zagarantovana - što je obično tačno. Poznato je da se u nekim zemljama,  a naročito Afričkim preko raznih vidova korupcije obavlja  većina službenih poslova ali manje je poznato da toga ima i u zapadnim zemljama pa i Australiji. Za vrijeme rada u  ministarstvu u Beograd,   tokom ljetnjih mjeseci bili smo obasipani predlozima diplomatsko konzularnih predstavnika posebno iz Australije da se odredjenom političaru “uputi zvaničan poziv” da posjeti neku od republika. To su republike redovno prihvatale pa se dešavalo da smo odjednom imali u posjetu nekoliko zvaničnika iz  NSW ili Victorije. Desilo se da smo jednog ljeta (zima je u Australiji) potpuno “zaboravili” u Makedoniji jednog od Australskih poslanika.                      

                       Razlozi za ovako “intezivnu razmjenu mišljenja” bili su skoro redavno privatni, Na zahtjev MIP-a tadašnji konzul u Sydney Glišić je objasnio da Australija ili odredjena država snosi troškove zvaničnih posjeta tj. na poziv. S druge strane praksa u Jugoslaviji, naročito po republikama, bila je da gost - ništa ne plaća! Računica je čista. Za vrijeme posjete Jugoslaviji 1984, tadašnjeg MIP  Bil  Hayden sa suprugom sve troškove pa i one dok su bili na odmoru u Dubrovniku, snosila je jugoslovenska vlada. Ne znamo naravno da li je on te troškove ponovo naplatio i od svoje vlade. Često je dolazak u Yugoslaviju o “državnom trošku” korišćen i za eskurzije po Evropi, obzirom da je put bio plaćen.    

                       Ova vrsta “sitnog” profiterstva nije bila strana niti našim političarima, do najvišeg nivoa. Tako je za vrijeme boravka u Sydney člana Predsjedništva Jugoslavije Vasila Turpakovskog troškove smještaja u “Novotelu” Rockdale, platili makedonski iseljenici. Ali je Vasil uzeo račune sa recepcije da bi mu se refundirali!                                                            

                             
 Kako su se Australske vlasti odnosile prema Jugoslaviji                                        

                          Iz ranijeg opisa već je jasno kako se australska vlada postavljala prema zbivanjima u Jugoslaviji. Tada, početkom devedestih, Jugoslavija je funkcionisala kao cjelina. Evropa je stavljala do znanja da joj je stalo do “cjelovitosti i cjelokupnosti zemlje”. Podsekretar u Američkom State Department  Mr Iglberger, upozorio je da USA “ nije spremna da razmišlja o cijepanju Jugoslavije”... U  Canberri se nijesu zalijetali sa izjavama, za razliku od pojedinih političara čiji su stavovi varirali zavisno pred kojom etničkom zajednicom drže govor. Ali u praksi vlada je već tada vodila drugačiju politiku. Sve je ukazivalo da se na duže sa Jugoslavijom ne računa.

                          Ustvari, organizacije extremne emigracije - sada nosioci politike partija iz zemlje, nikada nijesu bile samostalne, već u sprezi sa lokalnim faktorima. Sa pozicija platforme antikomunizma, služile su kao orudje  raznih grupa i institucija u akcijama pritiska na Jugoslaviju. Za vladajuće australske političke strukture ove iseljeničke organizacije su bila i neka vrsta alternative za slučaj promjena SFRJ.

                          Društva i klubovi etničkih zajednica, predstavništva pojedinih političkih partija prihvaćena su kao partneri u bilateralnim odnosima, dok su zvanična Jugoslovenska predstavništva zaobilažena. Posjete, prvenstveno iz Hrvatske, Makedonije i Slovenije organizovane su mimo ambasade i GK. Po pitanjima odnosa sa Hrvatskom vlada je, i to na visokom nivou, komunicirala sa predstavnicima zajednice, zanemarujući potpuno postojanje Jugoslavije. Podrška je dolazila sa vrha od Boba Hawke-a i liberalnih političara. Formirana je grupa u parlamentu za podršku Hrvatskoj, vlada je čak pokazala inicijativnost na medjunarodnom planu i obavezala se da će medju prvima priznati Hrvatsku. *
 

Posjeta  Brozovića

                          Posjeta podpredsjednika Hrvatske D.Brozovića koja je uslijedila odmah nakon posjete A.Prlje bila je organizovana preko hrvatskih društava, bila je na potpuno suprotnim linijama. Evo kako je o toj posjeti izvijestila svoje ministarstvo Ambasada iz Kanbere:

                         “D.Brozović je ukazao da je Konfederacija jedino moguće riješenje za Jugoslaviju. To bi bila monetarna unija svih republika i Hrvatska se za ovo riješenje opredijelila iz ekonomskih razloga. Na drugoj strani imamo Srbiju koja se zalaže za “Veliku Srbiju” u kojoj bi ušle Crna Gora, Bosna i Hercegovina i veći dio Hrvatske – što predstavlja nacionalni expanzionizam. Srbi u Hrvatskoj treba da dodju do spoznaje da sa njima manipiliraju političari – oni ustvari hoće da destabilizuju Hrvatsku.

                          Jugoslovenska Armija je skupa i neefikasna. Ne ostavlja pozitivan utisak na svijet zbog činjenice da je oružje u rukama ljudi koji su opasni po mir.

                          Na pitanje da u Hrvatskoj ima onih koji smatraju da je “previše demokracije”, Brozović je odgovorio da je to nažalost tačno i da nije dobro što takvih shvaćanja ima.

                          O Titu Brozović je rekao da se radi o istorijskoj ličnosti iz “druge epohe” i da prema njemu treba zadržati civilzovan odnos. Medjutim, ima onih koji se tako ne ponašaju pa će možda biti potrebno da se njegovi posmrtni ostaci prenesu u Hrvatsku.”

Posjeta  Pučnika

                          Iz tog vremena treba spomenuti i posjetu  predsjednika DEMOS-a Joze Pučnika. Organizovao je Slovenski Informativni Ured i njegov čelnik Alfred Breznik, mimo jugoslovenskih predstavništava. Ali, očigledno to nije išlo bez angažovanja ambasadora Cizelja koji je Pučnika pratio tokom razgovora u Ministarstvo inostranih poslova. Cizelj, iako slovenački kadar, nikada nije javno pokazivao poseban afinitet prema Slovenskoj zajednici u Australiji, a pogotovo prema Brezniku koga je smatrao “ muzikom”. Žalio se da je “tvrd” da sa njime “nema o čemu da razgovara”. Ali Cizeljeve procjene su varirale - zavisno od toga gdje je vidio veći lični  “koeficijent  profitabilnosti”.

                         Posjeta je bila dobro organizovana. Već tada Slovenija je počela da se dezangažuje po pojednim političkim pitanjima Jugoslavije. Pučnik je u vezi Kosova iznio da je to “Jugoslovenski problem” i može da bude od interesa jedino sa aspekta ljudskih prava “  kao kada se ta prava krše u bilo kojem drugom kraju svijeta”.                             

                         Australski stav prema Jugoslaviji u medjuvremenu je postao decidiraniji. Pomoćnik Ministra Inostranih poslova Garry Conray istakao je “puno razumijevanje za demokratske promjene u Sloveniji, naglašavajući da Vlada u javnosti više ne govori o očuvanju Jugoslavije kao cjeline’. Pučnik je dobio uvjeravanja da će vlada priznati Sloveniji medjunarodno pravni subjektivitet kada za to dodje vrijeme.

                         Pučnik je odjednom ušao u politički zivot Slovenije, o njemu se u javnosti skoro ništa nije znalo. Mi smo Pučnika upoznali početkom sedamdesetih godina na Univerzitetu u Hamburgu. U to vrijeme na tom univerzitetu bila je jedna prilično brojna grupa Slovenaca studenata, medju kojima naš prijatelj Branko Vnuk, kao i nekoliko asistenata. Pučnik je bio jedan od njih. Poznato je bilo da su neki od njih organizovali prihvat studenata koji su bježali iz Čehoslovačke nakon ulaska ruskih trupa. Ali što je možda iznenadjenje jeste da je ta grupa bila povezana i sa raznim jugoslovenskim sluzbama i od njih dobijala i “zadatke”. Tako, bili su posebno angažovani oko prikupljanja “dokaznog materijala” u vezi ljubljanskog sudjenja Hans Peter Rulman novinaru Der Spiegel, iz vremena dok je Rulman radio za studenski list “Kurier”. Kasnije je Pučnik dobio mjesto na jednoj od viših škola u Lineburgu, gradiću nedaleko od  Hamburga. Iznenada je Joza Pučnik “vaskrsnuo” kao jedan od vodećih političara Slovenije. Iz biografije koja se mogla pročitati po novinama mi smo po prvi put doznali da je kao “disident” napustio Jugoslaviju i otišao u Njemacku.

Pomoc Srbima stiže iz Crne Gore

                           Delegacije iz Crne Gore očigledno nijesu imale što tražiti u Australiji, pa ih nije niti bilo. U stvari u to vrijeme Crna Gora je bila srpsko “drugo oko u glavi”. A za iseljeništvo, u većini,  moglo bi se reći na putu da postane  prišipetlja srpskoj zajednici.                       

                          Crnogorsko iseljenistvo u Australiji je jedno od najstarijih, ali je malobrojno u odnosu na ostale zajednice. Nikada nije bilo čvršće povezano sa zemljom porijekla, a i u Crnoj Gori su ih se sjećali prigodom dolaska delegacija u Australiju. Kada je za Etničku Enciklopediju trebalo napisati prilog o Crnogorcima trebalo je čekati da knjiga udje u štampu da bi se konačno neko sjetio da pošalje jednu stranicu texta. Bez naročitog oslonca u Crnoj Gori, iseljenici su bili raštrkani po Jugoslovenskim klubovima. Jedino udruženje “ Crnogorsko kulturno umjetničko društvo Njegoš”,  bilo je takodje jugoslovenski orijentisano i svrstano medju “pozitvna društva”. Dok su se raspadom SFRJ srpska, hrvatska, makedonska i slovenačka zajednica okrenule svojim matičnim nacijama - crnogorsko iseljeništvo se našlo dezorijentisano i pod jakim pritiskom iz srpske zajednice koja negira postojanje crnogorske nacije. Crnogorsko udruženje “Njegoš”  naslijedilo je slabosti koje su sada došle više do izražaja. Ono je i dalje ostalo na linijama jugoslovenstva ne primjećujući da se sada pod tim imenom krije veliko srpska opcija. Ostajući na “jugoslovenskoj liniji”  “Njegoš” je u stvari postao negacija crnogorskog etničkog i kulturnog indentiteta – ostale su samo oznake u imenu koje je postavljeno u drugim vremenima.  Ali to je uostalom bila orijentacija i crnogorske zvanične politike, vlade Bulatović – Djukanović – “drugog oka u glavi”.

                           Ni danas  nije jasno kakva je  bila misija sekretara Matice Iseljenika Crne Gore i novinara, Slobodana Vukovića. O njegovom dolasku saznao sam kada se pojavio u konzulat u kancelariji Zorana Veljića. Vuković je sa Veljićem dogovarao program – koga sve želi da posjeti –  Klub u Bonaringu, Srpsku Narodnu odbranu, Srpsku Crkvu u Kabramati, Srpsku……. Na kraju sam upitao Vukovića – Izgleda da nijesam dobro shvatio, jer mi se je učinilio da ste iz Matice Iseljenika Crne Gore, a sada vidim da ustvari nijeste! Crnogorska društva vas ne interesuju.

                           Sa Vukovićem nije bilo organizacionih problema. Jednoga dana on se jednostavno izgubio negdje u Kabramati, i nakon izvjesnog vremena, pred odlazak, pojavio se u konzulat ugojen - pet šest kila teži. Nakon što je napustio Austrtaliju, iz serije članaka po beogradskim novinama,  pohvala ovom ili onom domaćinu, njegovoj umješnosti na roštilju, pravljenju gibanice, pečenju rakije i drugih specijaliteta vidijeli smo gdje je sve gostovao. No desilo se da u tim pohvalama nije baš svima ugodio tako da su počeli pozivi konzulatu i izrazi nezadovoljstva prema pisanju Vukovića!                                 

                            Medjutim Vuković je bio došao i sa novinarskim ambicijama, Da intervjuiše MIP Evansa.  Veljić je nekako dogovorio sa MIP – om da se pošalju pitanja. Pošto je Vuković još bio “na terenu” povjerio je Veljiću da napiše pitanja i pošalje Evansu! Kako je sve teklo dalje neznam, ali se sjećam da se nekoliko sedmica kasnije Veljić pojavio ljutito mašući NIN-om . – "Evo ti tvog Crnogorca..?! …   Pogledaj što piše – Sjedim sa Evansom na terasi i pijuckam kavu “, - Kakvu kavu nije video niti Evansa niti Kanbere! Objavio je članak koji sam mu ja napisao!   

                          Tako se završila  Vukovićeva degustatorska turnneja.

 _________________________                                            

*Trebalo je da Crna Gora padne na najniže grane u svoj istoriji da bi počela da se vraća svojim korijenima. Kod iseljenistva to malo duže traje.
Nakon rata u AU se doselilo veći broj mladjih školovanih Crnogoraca iz raznih djelova SFRJ koji imaju razvijen osjećaj za sadašnju političku realnost u zemlji i povezanost nacije iz koje potiču. Ta nova generacija predstavlja značajnu podršku politici nacionalne i državne afirmacije CG. Po prvi put crnogorski iseljenici su od zvanične Australije priznati kao etnička zajednica bez obzira što fakticki postoje još od  kraja devetnaestog vijeka, pod imenom "Montenegrin Ethnic Association of Australia" (www.montenegro.org.au)

Mio Iličković

Mio Iličković je, izmedju ostalog, skoro deset godina bio zaduzen za odnose sa Australijom u Sekretarijatu za inostrane poslove, a kasnije u Ambasadi u Kanberi i kao konzul u Sydney. 
G. Ilickovic je imao prilike da bude u nizu delegacija koje su se srijetale sa australskim politicarima na visokom nivou i  dobro je upoznao australsku politiku. U čistkama 1992 bio je izbačen sa posla  zbog stava prema ratu  i zalaganja za restauraciju crnogorske države.

Sidnej 2002.

Odštampaj stranicu