Moračani su jedno od sedam brdskih plemena koji se dijele na Gornju i Donju Moraču graniče se na istoku sa Vasojevićima, Kučima i Bratonožićima; na zapadu sa Rovcima, a na sjeverozapadu sa Uskocima.
Najveća sela Gornje Morače su:
Ljuta, Dragovića Polje, Bojići,
Ljevišta, Starče, dok su najpoznatija
bratstva: Pekovići,
Dragovići,
Dulovići,
Tomići i
Bojići.
Najpoznatija bratstva Donje Morače
su: Braunovići,
Radovići,
Rakocevici,
Vujisići,
Medenice,
Perovići,
dok su najveća sela: Đurđevina, Bare,
Prekobrđe, Crkvina, Bistrica.
Smatra se da je Moračanima
pradomovina riječni tok Labe. Laba je
inače jedna od najvećih srednjoevropskih
rijeka. Izvire u Češkoj, duga je 1165
km. Sliv rijeke se najvećim dijelom
prostire u Njemačkoj (65%), zatim Češkoj
(33.7%), a veoma malim dijelom u
Austriji (0.6%) i Poljskoj (0.2%). Uliva
se u Sjeverno more kod Kukshavena.
Moračani se nazivaju još i
Bogićevcima
po svom rodonačelniku vojvodi
Bogiću Moračaninu.
O tačnom vremenu njegovog dolaska u
Moraču nema istorijskih svedočanstava
ali predanje kaže da je iz Huma Hotskoga,
u ovaj kraj stigao sa sedam sinova (neki
kažu sa četiri) od kojih su svi osim
dvojice izginuli u međuplemenskim
sukobima i borbi protiv Turaka.
I sam Bogić je poginuo u međuplemenskom
sukobu s Vasojevićima oko jedne
teritorije pogodne za držanje stoke,
koju su Vasojevići prethodno oteli od
Klimenata. Bogić
je u tom okršaju bio smrtno ranjen i
sahranjen je na Zasjednici kod svojih
sinova.
Dva Bogićeva sina, prema predanju,
potomstvo su imali
Rakoč i
Dobrija i od njih se razvilo
bratstvo Bogićevca
koji čine dvije trećine današnjih
Moračana (preostali dio čine
starosedeoci).
Prema ovom predanju Bogić je došao u
Moraču 1574, a umro 1587. godine.
Veliki broj istoričara vjeruje da je
navedeno predanje izvedeno iz stvarnih
događaja ali se procjene o vremenu
dolaska praoca Moračanina veoma
razlikuju i kreću se u rasponu od puna
četiri vijeka (od 13. do 17.)!
Priča o Moračanima je, inače, veoma
škakljiva, jer nema većeg sudaranja među
istoričarima po pitanju porijekla nekog
plemena nego kada je u pitanju ovo. I to
naročito između onih istoričara koji u
porijeklu Moračana traže i dokaze za
etničko određivanje stanovnika Crne Gore
koji su se sve do početka prošlog vijeka
nazivali Brđanima (sedam plemena - Sedam
brda).
U nekim od njih se, recimo, stanovništvo
plemena Morače dovodi u direktnu vezu sa
jednim od najvećih plemena iz
Zakarpatske oblasti, koja se, po
osporavanoj ali još zvaničnoj teoriji o
porijeklu Slovena, tretira kao
prapostojbina ovog naroda.
Ova teorija negira da je Morača ikada
bila dio Stare Hercegovine i navodi da
je ova oblast, pa i pleme po kojem je
navodno dobila ime, oduvijek pripadalo
Duklji, zatim Zeti i na kraju Crnoj Gori.
Po njoj Moračani su gradili crkve po
gornjoj i donjoj Morači i prije
Nemanjića! Iako o tome nema pisanih
tragova, tvrdi se da je riječ o
sakralnim objektima (paganskim ili
hrišćanskim), koji su građeni od
neobrađenog kamena ili drveta.
Bez obzira na to koliko ima istine u
ovoj i sličnim teorijama, činjenica je
da su Moračani danas naročito ponosni
što se baš na njihovoj teritoriji nalazi
jedan od najmonumentalnijih
srednjovjekovnih spomenika u Crnoj Gori
- manastir Morača, koji je sagrađen
1252. godine.
Sa teorijom da su današnji Moračani
zapravo direktni potomci istoimenog
slovenskog plemena, nikako se ne slažu
oni istoričari koji negiraju etničku
posebnost ovog i srodnih plemena Crne
Gore, kao i pripadnici teze o
Podunavskoj prapostojbini Slovena.
U svakom slučaju, do danas nije naučno
razjašnjeno ko su tačno bila plemena
koja se pominju kao stanovnici Morače u
prednemanjićkoj epohi pa i sve do
perioda kada su ovim krajem vladali
Turci (Macure, Kriči, Klimenti, Balorde,
Cimirioti, Vlasi i drugi).
Takođe u 12. i 13. vijeku u nekim
latinskim spisima Morača se pominje kao
Moratia.
Smatra se da je Bogić Moračanin u Moraču
došao u 15. vijeku, a tamo je zatekao
neka bratstva koja su se počela kasnije
izjašnjavati kao moračka. Nešto kasnije
u 15. i 16. vijeku Moračani su morali da
se brane od naleta Turakakoji su zauzeli
veći dio kolašinskog sreza. Iako su u
turskom defteru (zemljišna knjiga) iz
1477. godine upisani kao dva zasebna
plemena, sa po 52 (Gornja) i 69 (Donja)
kuća, do formiranja jedinstvenog plemena
došlo je usled težnje u istoj
geografskoj oblasti, kao i potrebe za
zajedništvom. Tako je Manastir Morača
postao mjesto okupljanja Moračana, ali i
okolnih plemena, naročito kao mjesto
odakle se kretalo u borbu protiv
Osmanlija. Najpoznatiji sastanci
narodnih glavara u Moračkom manastiru su
iz 1608. (povodom dizanja na ustanak
balkanskih hrišćana) i iz 1648. godine
(povodom izbora Pećkog patrijarha).
Koja god da je istorijska škola u pravu
po ovom pitanju, i kakvo god da je
etničko porijeklo Moračana iz Crne Gore
(i njima srodnih plemena), činjenica je
da su legendarni glumac Pavle Vuisić i
njegov mlađi kolega Andrija Milošević
plemenici.
Ovaj predio je činio dio srednjevjekovne
države Duklje-Zete. O njegovom značaju u
vremenu dominata Nemanjića na ovim
prostorima, govori i izgradnja Moračkog
manastira, 1252. godine. Pod osmanskom
vlašću, pali su nakon osvajanja 1455.
godine. U sastav Crne Gore, Morača je
ušla 1820. godine.
Iako su u turskom defteru (zemljišna
knjiga) iz 1477. godine upisani kao dva
zasebna plemena, sa po 52 (Gornja) i 69
(Donja) kuća, do formiranja jedinstvenog
plemena, došlo je usljed gravitiranja u
istoj geografskoj oblasti, kao i potrebe
za zajedništvom. Tako je manastir Morača
postao mjesto okupljanja Moračana, ali i
okolnih plemena, naročito kao mjesto
odakle se kretalo u borbu protiv
Osmanlija. Najpoznatiji sastanici
narodnih glavara u Moračkom manastiru su
iz1608. (povodom dizanje na ustanka
balkanskih hrišćana) i iz 1648. godine (povodom
izbora Pećkog patrijarha).
Moračani su učestvovali krajem 16.
vijeka u ustanku vojvode
Grdana,
1647. u ustanku moračkog vojvode
Bogića,
borbama Petra I
Petrovića Njegoša, vođenim od
1789. do 1796. godine. U vrijeme
Petra II Petrovića
Njegoša, Moračka sela, njih 18,
imala su 383 kuće, sa 1150 pušaka.
Pod Turcima Moračani su se često selili
i u druge krajeve, pa ih danas ima i u
Mojkovcu, Beranama, Bijelom Polju,
Andrijevici, ali i u Srbiji (Zlatibor,
Prijepolje, Priboj, Užice). Takođe, bili
su uključeni i u neke plemenske sukobe,
koji su nastajali u Brdima zbog
nedostatka hrane, a potom je dolazilo i
do krvnih osveta.
1878. godine, nakon Berlinskog kongresa,
Moračani će ući u sastav države Crne
Gore, koja je tada izbacila naziv Brda
iz imena države.
Kolašin je oslobođen 4. oktobra 1878.
godine u 11h i 30min.